Etiket arşivi: Mali Endeks

UÜ ekonomi terimleri sözlüğü

U harfi ile başlayan ekonomi terimleri :

Ulusal gelir
Bir ulusun bir yıl içinde ürettiği toplam değer; bir ekonomide belli bir döneme ilişkin safi milli hasıla değerinden aynı dönemde alınan dolaylı vergiler toplamının çıkarılmasıyla elde edilen tutar. İretim, gelirler ve harcamalar üzerinden üç yöntemle hesaplanabilir. Üretim yönünden milli gelir, ekonomide yaratılan nihai mal ve hizmetlerin toplamının net değeridir. Gelir yönünden milli gelir, ekonomide üretime katılan üretim faktörlerinin elde ettikleri gelirlerin toplamını ifade eder. Harcama yönünden milli gelir ise fertlerin bir dönemde yaptıkları harcamalar toplamına eşittir.

Uluslararası döviz rezervleri
Uluslararası ödemelerde kabul gören ödeme araçları rezervi. Altın, döviz, özel çekme hakları (SDR) ve IMF’deki rezerv pozisyonları gibi.

Uluslararası ekonomi
Bağımsız devletler arasındaki ekonomik ilişkilerin tüm yönlerini inceleyen bilim dalı. Kapsamına giren en önemli konularından biri dış ticaret hareketleridir. Emek, sermaye, teknoloji, girişim gibi üretim faktörlerinin uluslararası dolaşımı da, diğer konularıdır.

Uluslararası likidite
Bir ülkenin para otoritelerinin dış ödemeler dengesi açıklarını kapatmakta kullanabilecekleri her tür kaynak. Altın döviz rezervleri, aktifler ve uluslararası kurumlardan borçlanma imkanları gibi.

Uluslararası ticaret
Uluslararasında gerçekleşen mal ve hizmet akımları. İç ticaretten farkı, uluslararası ticaretin dövizle yapılması, gümrük tarifeleri, kotalar, döviz kontrolleri gibi çeşitli uygulamalara konu olmasıdır. Uluslararası ticareti gerektiren etkenler; ülkeler arasındaki verimlilik farkları, faktör yoğunluğu farkları ve ticarete konu olan malların yokluğudur.

Ulusal 100 Endeksi
1986 yılında 40 şirketin hisse senedi ile başlayarak zamanla sayısı 100 şirketin hisse senedi ile sınırlanan Bileşik Endeks’in devamı niteliğindedir.

Ulusal Pazar
Borsa Yönetim Kurulu kararı ile pazarı açılmış, endekse dahil olan ve olmayan Borsa kotunda yer alan her şirket hisse senedi için alım satım işlemlerinin gerçekleştirildiği pazardır.

Uluslararası Pazar
İMKB Uluslararası Menkul Kıymetler Serbest Bölgesi içinde “Serbest Bölgeler Mevzuatına” göre faaliyet gösterecek esas olarak eski Doğu Bloku Ülkeleri, Türk Cumhuriyetleri ve Orta Doğu ülkelerindeki şirketlere ait menkul kıymetlerin işlem göreceği pazardır

UNCTAD BM Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UN Conference on Trade and Development)
BM Genel Kurulu’nun 30 aralık 1964 tarihli kararı ile kurulmuştur. Ekonomik kalkınmayı gerçekleştirmek üzere uluslararası ticaretin gelişmesini desteklemek, uluslararası ticarete ilişkin ilkeler ve politikalar saptamak, BM’ye bağlı diğer ekonomik kuruluşların ekonomik kalkınma ve uluslararası ticarete ilişkin çabalarında koordinasyon sağlamaya çalışmak, uluslararası ticaretle ilgili çok taraflı anlaşmalar yapılmasını sağlamak, başlıca amaçlarını oluşturmaktadır.

UNIDO BM Sınai Kalkınma Teşkilatı (UN Industrial Development Organization).
Gelişmekte olan ülkelerin endüstriyel kalkınmalarına yardımcı olur. Az gelişmiş ülkelerin dünya sanayi üretimi içindeki payını 2000 yılına kadar yüzde 10’dan yüzde 25’e çıkarmayı hedef almıştır. 17 kasım 1966’da kurulmuştur. Merkezi Viyana’dadır.

UNLAEC BM Latin Amerika Ekonomik Komisyonu (UN Latin American Economic Commission)
BM Ekonomik ve Sosyal Konseyi tarafından 25 şubat 1948 tarihinde kurulmuştur. Latin Amerika ve Karaibler’in 29 ülkesiyle, ABD, İngiltere, Fransa ve Kanada’yı biraraya getirir. Görevi, Latin Amerika ülkelerinin ortak çaba harcamasını sağlamaktır. Sekreterliği Şili’nin başkenti Santiago’dadır.

Uyarılmış yatırım
Bir ülkede belli bir dönemde gelir ve tüketim düzeyindeki değişmelere bağlı olarak değişen yatırımlar

Uydu firma
Üİretim, arz ve fiyatlarla ilgili ekonomik kararlarda başka firmaya ya da firmalara bağımlı olarak davranmak durumunda olan firma

Uygulamalı ekonomi
Ekonomik kanunların çeşitli ekonomik etkinlik kesimlerinde, çeşitli zaman ve yerde oluşumunun ve olayların istenen yönde saptırılması için alınan ve alınması gereken ekonomik önlemlerin analize tabi tutulması

Uyumsuzluk
Sunulan belgeler, kredi mektubuna uymuyorsa buna uyumsuzluk denir.

Uyuşmazlık Komitesi
“Borsa işlemleri ile ilgili olarak; üyeler arasında veya üyeler ile müşterileri arasında çıkan uyuşmazlıkların idari yoldan çözülmesine yardımcı olan komitedir.”

Uzlaşma Fiyatı
Vadeli işlemler piyasasında pozisyon alan hesapların günlük kar/zarar ve teminat yükümlülüklerinin hesaplanmasında kullanılan fiyattır. Genelde seansın sonuna doğru oluşan fiyatların ortalaması şeklinde hesaplanır.

Uzun Pozisyon
Bir malı, menkul kıymeti veyavadeli işlem sözleşmesini satın almaktır.

Uzun dönem
Üretim faktörlerinin değişken olduğu dönem

Ü harfi ile başlayan ekonomi terimleri :

Ücret
Bir üretim faaliyetine, üretim faktörü olarak katılan emeğin, yaratılan üründen aldığı pay

Ücret enflasyonu
Ücret artışlarının maliyetlere yansıtılıp fiyatların yükselmesi

Ücret farklılığı
Ekonomideki çalışma koşullarından, bireylerin kapasite ve becerilerinden, piyasaların farklılıklarından kaynaklanan ücret değişimleri; aynı işi yapan işçiler arasında ücret farklılaşması

Ücret fiyat spirali
Fiyat artışlarının ücretlerde ve dolayısıyla maliyetlerde bir artış yaratarak tekrar fiyatlara yansıması; bir işyerinde çalışanların ücretlerinde üretimden daha fazla artış sağlamaları. Daha yüksek ücret, işveren için artan maliyet demektir. Bu da, fiyatların artmasına, yüksek fiyatlar da işçilerin tekrar yüksek ücret için girişimde bulunmasına neden olur. Böylece fiyatlar ve ücretler kısır bir döngü içine girer.

Ücretin tunç kanunu
Kapitalist sistemde işçi ücretlerinin geçim düzeyi üzerine çıkma ihtimalinin bulunmadığını ileri sürer. İşçiler, sürekli olarak ancak geçimlerini sağlayacak yaşam koşullarına razı olmak zorundadır. İşçilerin asgari geçimlerini sağlayacak düzeyin üzerine çıkmaları halinde, bunun nüfus artışını teşvik edeceği ve buna bağlı olarak artan emek arzının ücretleri tekrar asgari geçim düzeyine indireceği ileri sürülür. Kanun, 1825-1864 arası yaşamış olan Alman filolog Ferdinand Lasalle tarafından geliştirilmiştir.

Üç tarla sistemi
Ortaçağda Avrupa«da uygulamaya konan ve üretim tekniklerinde kesin bir ilerlemeyi temsil eden tarımsal örgütlenme şekli. Toprağın üçte biri nadasa bırakılır. Ekim için ayrılan bölümlerden birine sonbaharda buğday, arpa, çavdar, diğerine de ilkbaharda yulaf, arpa, fasulye ve bezelye gibi baklagiller ekilir. Baklagiller iyi bir besin kaynağı olmanın yanı sıra azot tutma özellikleriyle yetiştikleri toprağı da zenginleştirir. İç tarla sistemiyle aynı yıl içinde iki hasat yapıldığından ürün kaybı ve kıtlık tehlikesi azalmış olur. Ortaya çıkan yulaf fazlasından hayvan yemi olarak da yararlanılmıştır.

Üçüncül Piyasa
Tezgahüstü piyasalarda (OTC) yapılan işlemler, üçüncül piyasa işlemi olarak adlandırılır

Üçüncü Ülke
AB üyesi ülkeler dışındaki ülkeler ile Türkiye gümrük bölgesi üzerindeki serbest bölgeler

Üretim
İstihsal; kıt malların miktarını ya da sağladığı faydayı artırmak amacıyla harcanan çabaların tümü; bir kuruluşun, bir malı pazarlanmaya hazır duruma getirmek için gerçekleştirdiği işlemler, insanların toplumun varlığı ve gelişmesi için zorunlu olan nesneleri sağlamak üzere amaçlı etkinlikleriyle doğal çevrelerini değiştirmeleri ve bunu yaparken kendi kendilerini de değiştirmeleri süreci, mal ve hizmetleri halka getiren ekonomik işlem dizisinin ilk adımı

Üretim anarşisi
Plansız kendiliğinden olan toplumsal üretim. İretim araçları üzerindeki özel mülkiyete ve üretimin sosyal karakteriyle mülkiyetin özel kapitalistlik biçimi arasındaki uzlaşmaz çelişkilere dayanır. Kapitalist üretim anarşisi, kaçınılmaz olarak periyodik fazla üretim krizlerine, döviz finans bunalımlarına, işsizliğe, emekçilerin hayat seviyelerinin düşmesine ve emekle kapital arasında sert antagonizme yol açar.

Üretim faktörleri
Bir üretim sürecinde kullanılan her türlü unsur. Bunlar doğal kaynaklar, emek, sermaye ve girişimcidir.

Üretim Sertifikası
Üreticinin, malları, alıcının gelip götürmesi için hazır hale getirdiğini gösteren belgedir.(Genelde noter onaylıdır)

Ürün
Bir işten elde edilen sonuç, ürün; faaliyetlerin ve proseslerin sonucu; değer katılmış olarak satışa sunulan madde; yapılması ya da üretimi tamamlanmış, tüketime ya da satışa hazır durumda bulunan mal

Ürün farklılaştırması
Aynı ihtiyaca cevap veren, birbirinin yerine rahatça ikame edilebilecek ürünlerin farklı ambalaj, farklı görünüş ve farklı markalar altında piyasaya sürülmesi, bu farklılığın tüketici zihnine yerleştirilmeye çalışılması.

Üst yapı
Bir toplumun maddi ilişki ve temelinin dışında kalan fikir, kültür, politika ve kurumlarını belirleyen terim

Üye Temsilcisi
Borsa’da işlem yapma yetkisine sahip aracı kuruluş temsilcisidir.

U – borsa terimleri sözlüğü

U ve Ü harfi ile başlayan borsa terimleri sözlüğü ve ingilizce karşılıkları :

Ulusal 100 Endeksi

ISE National – 100 Index

1986 yılında 40 şirketin hisse senedi ile başlayarak zamanla sayısı 100 şirketin hisse senedi ile sınırlanan Bileşik Endeksin devamı niteliğindedir. Ulusal Pazar’da işlem gören, yatırım ortaklıkları hariç önceden belirlenmiş şartlara göre seçilmiş hisse senetlerinden oluşmakta ve İMKB-30 hisse senetlerini otomatik olarak kapsamaktadır.

Hisse Senetlerinin fiyatları ve her bir hisse senedinin; aynen saklamada bulunanlar hariç, M.K.K. saklamasında bulunan hisse senedi sayısının toplam hisse senedi sayısına oranları, baz alınarak piyasa değeri ağırlıklı olarak hesaplanır ve hisse senetleri piyasasının genel bir göstergesidir.

 

Ulusal – 30 Endeksi

ISE National – 30 Index

Yatırım ortaklıkları hariç Ulusal Pazar’da işlem gören şirketlerin piyasa değeri ve likiditesi yüksek olanlardan önceden belirlenmiş şartlara göre seçilen 30 hisse senedinden oluşan endekstir.

 

Ulusal Hizmetler Endeksi

Services Index

Ulusal Pazar’da işlem gören ve sadece hizmetler sektöründe yer alan şirketlerin hisse senetlerinin fiyatlarındaki değişmeler dikkate alınarak hesaplanan hisse senetleri piyasası endeksidir.

 

Ulusal Mali Endeks

Financial Index

Ulusal Pazar’da işlem gören ve sadece mali sektörde yer alan şirketlerin hisse senetlerinin fiyatlarındaki değişmeler dikkate alınarak hesaplanan hisse senetleri piyasası endeksidir.

 

Ulusal Sınai Endeks

Industrial Index

Ulusal Pazar’da işlem gören ve sadece sanayi sektöründe yer alan şirketlerin hisse senetlerinin fiyatlarındaki değişmeler dikkate alınarak hesaplanan hisse senetleri piyasası endeksidir.

 

Ulusal Pazar

National Market

Borsa Yönetim Kurulu kararı ile pazarı açılmış, endekse dahil olan ve olmayan Borsa kotunda yer alan her şirket hisse senedi için alım satım işlemlerinin gerçekleştirildiği pazardır.

 

Uluslararası Pazar

International Market

İMKB Uluslararası Menkul Kıymetler Serbest Bölgesi içinde “Serbest Bölgeler Mevzuatına” göre faaliyet gösterecek esas olarak eski Doğu Bloku Ülkeleri, Türk Cumhuriyetleri ve Orta Doğu ülkelerindeki şirketlere ait menkul kıymetlerin işlem göreceği pazardır.

 

Uyuşmazlık Komitesi

Dispute Committee

Borsa işlemleri ile ilgili olarak; üyeler arasında veya üyeler ile müşterileri arasında çıkan uyuşmazlıkların idari yoldan çözülmesine yardımcı olan komitedir.

Uzlaşma Fiyatı

Settlement Price

Vadeli işlemler piyasasında pozisyon alan hesapların günlük kar/zarar ve teminat yükümlülüklerinin hesaplanmasında kullanılan fiyattır. Genelde seansın sonuna doğru oluşan fiyatların ortalaması şeklinde hesaplanır.

 

Uzun Pozisyon

Long Position

Yatırım saiki ile, gelecekte fiyat artışı olacağı beklentisiyle bir finansal araca satın alma veya diğer herhangi bir şekilde sahip olunması ve bu finansal aracın portföyde bulundurulması durumunu ifade eder (Bir finansal aracın satın alınması anlamında kullanıldığı durumlar da mevcuttur).

 

ÜFE

Production Price Index

Toptan Eşya Fiyat Endeksidir.

 

 

Üye Temsilcisi

Member Representative

Borsada işlem yapma yetkisine sahip aracı kuruluş temsilcisidir.

M – borsa terimleri sözlüğü

M harfi ile başlayan borsa terimleri sözlüğü ve ingilizce karşılıkları :

Mahsup

Netting Between Different Markets

Üyelerin, bir piyasadan doğan alacaklarını talimatları doğrultusunda diğer bir piyasa işleminden doğan borçlarını ödemede kullanabilmeleridir.

 

Mali Piyasalar

Financial Markets

Tasarruf fazlası olan ekonomik birimlerle tasarruf açığı (fon ihtiyacı) olan ekonomik birimler arasında fon akımlarını düzenleyen kurumlar, akımı sağlayan araç ve gereçler ile bunları düzenleyen hukuki ve idari kurallardan oluşan yapıya mali piyasa (finans kesimi) denir. Bu piyasalar kısa vadeli fon akımlarını kapsayan Para Piyasası (Money Market); orta ve uzun vadeli fon akımlarından oluşan Sermaye Piyasası (Capital Market); Döviz Piyasası (Foreign Exchange Market) ve Altın Piyasası (Gold Market) şeklinde guruplandırılabilir.

 

Maktu Teminat

Fixed Colateral

Borsa üyeleri tarafından hisse senetleri piyasasında işlem yapabilmek için yatırılması gereken teminatın tüm aracı kuruluşlar için sabit tutar olarak belirlenen kısmıdır.

 

Maksimum Lot

Maximum Lot

Hisse senedi bazında belirlenen ve alım satım sistemine limit fiyatlı emir olarak bir defada girilebilen en yüksek miktardır.

 

Menkul Kıymet

Security

Ortaklık veya alacaklılık sağlayan, belli bir meblağı temsil eden, yatırım aracı olarak kullanılan, dönemsel gelir getiren, misli nitelikte, seri halinde çıkarılan, ibareleri aynı olan ve şartları SPK’ca (Sermaye Piyasası kurulu) belirlenen kıymetli evraktır.

 

Menkul Kıymet Borsaları

Securities Exchanges

Menkul kıymetlerin arz ve talebinin karşılaştığı örgütlenmiş piyasalardır.

 

Menkul Kıymet Ödünç İşlemleri

Securities Lending

Aracı kuruluş ile müşteri arasında düzenlenen sözleşmede belirlenen esaslar dahilinde, ödünç veren taraftan açığa satış amacıyla ödünç alan tarafa, belirli bir dönem için menkul kıymetlerin verilmesi ve aynı cins menkul kıymetlerin mislen geri alınmasını ifade eder.

 

Merkezi Takas

Central Settlement

Borsa Yönetim Kurulu’nca kapsam dışında tutulanlar hariç, bütün Borsa pazar ve piyasalarında gerçekleşen işlemlerin takasının yine Borsada veya Borsa Yönetim Kurulu kararı ve yapılan anlaşma ile münhasıran takas ve saklama faaliyetlerinde bulunan, bir şirket ve/veya banka tarafından sonuçlandırılmasıdır.

 

Munzam Teminat

Additional Collateral

Üçer aylık dönemlerde, Hisse Senetleri Piyasası işlemlerinden kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirmeyerek birden fazla günde Borsaca geçerli kabul edilmeyen şekilde savunmalı olarak temerrüde düşen üyelerin, toplam temerrüt matrahının % 10’u oransal teminat veya ortalama teminatı aştığı takdirde ödenen aradaki farka munzam teminat denir.

 

Müşteri Emirleri

Customer (client) Orders

Müşterilerin Borsa’da menkul kıymet alıp satmak amacıyla Borsa üyelerine yazılı ya da sözlü şekilde ilettikleri emirlerdir.

 

Müşteri ismine Saklama Sistemi

Customer Name Based Custody System

Takasbank sisteminde Müşteri kodlarıyla takip edilen alt hesapların Takasbank’ın yapacağı düzenleme ile isme çevrilmesini, her bir yatırımcı için verilecek sicil numarası ile takip edilerek yatırımcının kimlik bilgilerinin tespitinin mümkün hale getirilmesini ve müşterilerin menkul kıymetlerini bloke edebilmesini amaçlayan sistemdir.