Etiket arşivi: Uzay

T-Z Uzay terimleri sözlüğü

T-Z harfleri arası Uzay terimleri sözlüğü

Takım yıldız Gökyüzünde rastgele serpilmiş yıldızların oluşturduğu yapay bölgeler. Eskiden gökyüzünün değişik bölgeleri hayvanlara ve eşyalara benzetilmiş, böylece gökyüzü 88 takım yıldıza ayrılmıştır.
Tan olayı Güneş, ufkun altında iken havanın yarı aydınlık olması durumu. Gün ağarması ve gün kararması olaylarının ortak adı.
Tayf Bakınız ışınım tayfı
Tayf çeker Spektrograf. Bir ışık kaynağından gelen ışınımı dalgaboylarına ayırarak kaydedebilen düzenek. teleskoplara bağlı olarak kullanılır.
Teğetsel hız Bir yıldızın uzay hızının, bakış doğrultusuna dik yöndeki bileşeni.
Ufuk Bakınız çevren.
Uzanım açısı Uzanım. Bir gök cisminin gökyüzünde Güneşe olan açısal uzaklığı.
Uzay hızı Bir cismin uzay içinde saniyede aldığı yol.
Üst geçiş Yıldızların meridyenden en büyük yükseklikteki geçişi.
Üst kavuşum İç gezegenlerin Yer – Güneş – Gezegen olmak üzere bir doğrultuya gelmeleri.
Üstnova Bakınız süernova.
Van allen kuşakları Yer’ in manyetik alanının Güneş tarafından fırlatılan yüklü ve kozmik parçacıkları yakalaması ile meydana gelen ışınım kuşağı.
Yansıtmalı teleskop Bakınız aynalı teleskop.
Yapay uydu İnsanlar tarafından yapılarak bir gök cismi çevresinde yörüngeye oturtulan cisim.
Yeniay Bakınız hilâl.
Yer benzeri gezegen Dış yapıları, büyüklük ve kütleleri Yer’ e benzeyen gezegenlerden her biri.
Yerberi (Perigee) Ay’ın ya da yapay bir uydunun Dünya çevresinde döndüğü yörüngede Dünya’ya en yakın olduğu nokta.
Yeröte (Apogee) Ay’ın ya da yapay bir uydunun Dünya çevresinde döndüğü yörüngede Dünya’ya en uzak olduğu nokta.
Yıl Güneşin görünen yıllık hareketinde seçilen herhangi bir noktaya göre ard arda iki geçişi arasındaki zaman.
Yıldız günü Bir yıldızın meridyenden ard arda iki geçişi arasındaki zaman.
Yıldız kataloğu Yıldızları herhangi bir sırada düzenleyip, onlara ilişkin değerleri veren, cetvelleri toplayan kitap.
Yıldız kümesi Uzayda bir araya gelmiş yıldız topluluğu.
Yıldızlar arası madde Yıldızlar arasındaki uzaya dağılmış olan gaz, toz gibi maddelerin tümü.
Yıldız zamanı Güneş yerine ilkbahar noktasına bağlı olan zaman. Burada birim bir yıldız günüdür.
Yörünge Bir gökcisminin hareketi boyunca uzayda çizdiği yol.
Yörünge düzlemi Yörüngenin daire, elips,hiperbol, parabol gibi bir düzlem çizgisi olması halinde belirttiği düzlem.
Yükseklik Bir yıldızın veya bir gök cisminin, ufuk düzleminden yukarı doğru açısal uzaklığı.
Zaman Akıp giden olayların tekrar eden gök olaylarına göre sıralanmasından doğan bir kavram. Güneş ve yıldızların meridyene göre açısal uzaklığına karşılık bir ölçü.
Zenit uzaklığı Gökyüzünde bir noktanın başucu noktasına açısal uzaklığı.
Zodyak Burçlar kuşağı. Gökküresinde, ekliptiğin geçtiği ve üzerinde 12 burcun eşit aralıklarla dağıldığı kuşak.
Zodyak ışığı Burçlar ışığı. Burçlar kuşağı boyunca uzanan yaygın ışık şeridi.
Ziç İslam astronomlarının hazırladığı astronomi bilgileriyle beraber gözlem çizelgelerini içeren almanak türü kitap.

N-S Uzay terimleri sözlüğü

N-S Uzay terimleri sözlüğü

Nadir Bakınız Ayakucu.
Nova Parlaklığı birden bire artan ( on – onüç kadir ) ve maksimuma ulaştıktan sonra parlaklığı yavaş yavaş azalan değişen yıldız.
Nötron yıldızı Neredeyse tümüyle nötronlardan oluşana kadar kendi içine çökmüş bir yıldız çekirdeği. Kütlesi Güneş’inkinin 1,5 – 3 katı olduğu halde çapı çok küçüktür ( genellikle 10 km civarında ) nötron yıldızları pulsar olarak gözlenir.
Nükleer enerji Nükleer reaksiyonlardan ( fizyon ve füzyon ) salınan enerji, çekirdek enerjisi.
Olbers paradoksu Sonsuz uzayda sonsuz sayıda yıldız düzgün dağılmışsa gece gökyüzü bir yıldız yüzeyi kadar parlak olmalı. Bu durumun gözlenen gökyüzüyle uyuşmaması.
Odak uzaklığı Bir optik düzenekte ayna veya mercekle görüntünün oluştuğu odak noktası arasındaki uzaklık.
Oort bulutu Pluto yörüngesinin çok dışında Güneş sisteminin oluşumuyla ilgili onu saran ve kuyruklu yıldız çekirdeklerinden oluşan bulut veye kuşak.
Optik ağ Birbirine paralel ve eşit aralıklı ince tellerden veya cam levha üzerine kazılmış çizgilerden oluşturulan düzenek. Optik ağla tayf oluşturulur. Teleskoplara bağlanarak kullanılır.
Optik derinlik Bir madde katmanı içinden geçen ışığın soğrulma oranını veren büyüklük.
Öğlen çemberi ( meridyen ) Bir gözlemcinin başucundan, göğün güney ve kuzey kutuplarından geçen büyük çember.
Öz hareket Bir yıldızın gökyüzünde bir yılda yaptığı açısal yer değiştirme.
Parlaklık Bir ışık kaynağının verdiği ışığıni alıcı ( göz, fotoğraf plağı ) üzerinde yaptığı etki.
Parsek Yer – Güneş uzaklığını bir açı saniyelik açıyla dik gören uzaklık. Paralaksı bir yay saniyesi olan bir yıldızın uzaklığı. 1pc = 3,26 ı.y. = 206265 GB.
Plâzma Atomları kısmen veya tamamen iyonlaşmış, yüksek basıçla sıkıştırılmış gaz.
Pulsar ( atarca ) Yapyığı radyo ışınımı yeğinliğinde yürek atışına benzer değişimler görülen radyo kaynaklarına verilen ad. Atış dönemleri milisaniye mertebesindedir ve çok kararlıdırlar.
Radyo ışınımı Dalgaboyu 1 cm’ den büyük elektromanyetik dalgalar
Radyal hız Dikine hız Herhangi bir gökcisminin uzay hızının, yada bir çift yıldızın dolanma hızının bakış doğrultusundaki bileşeni. Bu hız diğer bir anlamda bize yaklaşma yada bizden uzaklaşma hızıdır.
Radyoaktiflik Kararsız bazı atom çekirdeklerinin ışınım yaparak bozunması. Bu bozunma sonunda alfa parçacıkları, beta ışınları, gamma ışınları yayılır.
Radyo teleskop Gökcisimlerinin yaydığı radyo ışınımını gözlemek amacıyla geliştirilen teleskop.
Rektesansiyon Bakınız sağ açıklık.
Renk Işık dalgalarının gözde (veya başka alıcıda) dalgaboyuna bağlı olarak oluşturduğu duyum. Bir yıldızın rengi sıcaklığının bir fonksiyonudur.
Renk artığı Yıldızın görünür rengi ile gerçek rengi arasındaki fark. Yıldızın mavi ışığı yıldızlar arası madde tarafından daha çok soğrulduğu için daha soğuk ve daha kırmızımsı görünür.
Radyo galaksi Güçlü manyetik alanlar nedeniyle çok fazla radyo ışınımı yapan galaksiler. Optik bölgede görünen galaksinin iki yanında simetrik iki radyo kaynağı olarak gözlenirler.
Renk ölçeği Bir yıldızın iki farklı dalgaboyunda ölçülen parlaklıklarının farkı. Bu fark yıldızın renginin ve sıcaklığının ölçüsüdür.
Renk sapıncı Bir merceğin odak noktasının gelen ışığın rengine bağlı olması nedeniyle görüntünün renkli halkalar şeklinde görülmesi.
Saat açısı Bir yıldızınsaat dairesinin, gözlemyeri meridyeninden saat yönünde ölçülen açısal uzaklığı.
Sağ açıklık Rektesansiyon. Gökyüzünde bir noktadan geçen boylam dairesinin, gök ekvatorunu kestiği noktanın ilkbahar noktasına açısal uzaklığı.
Samanyolu Gökküreyi bir büyük daire boyunca saran milyarlarca yıldız ve gaz bulutundan oluşmuş donuk ışıklı kuşak. Güneş sistemininde içinde bulunduğu galaksi.
Salt parlaklık Mutlak parlaklık. Bir yıldızın Güneş’ ten 10 pc uzaklığa indirgenmiş parlaklığı.
Sera etkisi Bir gezegen atmosferinin dışarı giden kırmızıöte ışınları tutması sonucu yüzey sıcaklığının artması olayı.
Sönümleme Işığın bir gaz bulutundan geçerken daha çok soğrulma nedeniyle zayıflaması.
Spektroskop Tayf ölçer. Bir ışık kaynağının tayfını oluşturmak ve kaydetmek için kullanılan alet.
Spektrum Bakınız ışınım tayfı.
Süpernova Üstnova. Parlaklığı birden bire 19 kadir yöresinde değişerek parlayan değişen yıldız türü.
Sürekli tayf Salma ve soğurma çizgileri bulunmayan ışınım tayfı. Böyle bir tayfı, sıcak bir katı, sıvı yada yüksek basınç altındaki gaz verir.

J-M Uzay terimleri sözlüğü

J-M harfleri arası Uzay terimleri sözlüğü

Jeodezi Yer yüzünün biçimi ve boyutları ile ilgilenen bilim dalı.
Jeoid Yerçekimi kuvvetinin her noktada aynı ve Yer’ in dönüş gücü ile tam dengede olduğu yer küre biçimi.
Jülien tarihi İsa’ nın doğum yılının Ocak ayının birinci gününe 1721057 sayısı verilip, Greenwich’ in günortası esas alınarak, geçen her günün bu sayıya eklenmesiyle herhangi bir tarih için bulunan sayı.
Jülien takvimi Julius Cesar’ ın düzenlettiği takvim. Bu takvimde dörde bölünebilen yıllar 366 gün, bölünemeyenler ve 400′ e bölünebilenler 365 gün alınır. Bugün kullandığımız takvim bu takvimdir. M.Ö. 46 yılında başlamıştır.
Kaçma hızı Bir cismin başka bir cismin çekim alanından tamamen kurtulması için gerekli hız.
Karacisim Üzerine düşen bütün dlgaboylarındaki ışığı hiç yansıtmadan olduğu gibi soğuran ve sonra tekrar yayan sanal cisim. Yaydığı ışınım sadece sıcaklığına bağlıdır.
Karacisim tayfı Bir karacisim tarafından yayılan ışınımın dalgaboyuna göre sürekli tayfı.
Karadelik Evrende bulunduğu sanılan en yoğun madde. Karadelikten kaçma hızı ışık hızından daha büyük olduğu için oradan ışık bile kurtulamaz.
Karşı konum (opozisyon) Güneş’ le bir dış gezegenin veya Ay’ ın Yer’ e göre simetrik olduğu ( uzanımı 180° ) konum.
Katı açı Uzay açı. Bir gök cisminin radyan kare = steradyan biriminde gök yüzünde kapladığı alan.
Kavuşma konumu Güneş ile herhangi bir gezegenin, Güneş ile Ay’ ın Yer’ e göre aynı hizada ve aynı yanda ( uzanım 0° )bulunduğu konum.
Kızarma (kızıllaşma) Bir ortamdan geçen ışınımın mavi dalgaboylarının daha çok soğurulması sonucu, olduğundan daha kırmızı görünmesi.
Koç noktası Bakınız İlkbahar noktası
Kozmik ışınlar Uzayda çok yüksek enerjilerle hareket eden parçacıklar. Çoğu Güneş Sisteminin dışından gelmektedir. Düşük enerjili olanlar Güneş patlamalarıyla oluşur.
Kozmoz Evren.
Kozmogoni Acun doğum. Evrenin yaradılışını inceleyen bilim.
Kozmoloji Acun bilim. Evrenin yapısını ve gelişimini inceleyen bilim.
Kuazar Dünya’dan bakıldığında yıldız gibi görünen yoğun ve son derece parlak bir cisim. Haklarında çok az şey bilinmektedir, ama kuazarlar büyük bir olasılıkla aktif galaksilerin merkezleridir.
Kutup ışıması Kutuplar bölgesinde görülen yaygın ve donuk atmosferik ışıma. Atmosferik atom ve moleküllerin bu bölgelerde yoğunlaşan manyetosferin hızlandırdığı yüklü parçacıklarla uyarılması sonucu oluşmaktadır.
Kutup yıldızı Küçükayı’ nın en parlak yıldızı.
Kuyruklu yıldız Zaman zaman çok kısa bir süre gökyüzünde görülen, parlakça, bulutumsu yapıda, bir başı, bir yada birkaç kuyruğu olan gökcismi.
Küçük gezegen Bakınız asteroid.
Küresel aberasyon Küresel sapınç. Mercek ve aynaların çeşitli bölgelerinin farklı odak uzaklığına sahip olması sonucu ortaya çıkan optik hata.
Küresel küme Çok sayıda yıldızdan oluşan küre dağılımlı yıldız topluluğu. Bu tür kümelerde yıldız sayısı merkeze doğru artar.
Küresel üçgen Bir küre üzerinde birbirini ikişer ikişer kesen 3 büyük dairenin meydana getirdiği üçgen.
Kütlesel çekim Doğanın temel kuvvetlerinden biri, tüm maddeler arasında var olan bir kuvvet. Bu kuvvet manyetik, elektriksel, elektromanyetik ve çekirdek içinde etkin olan nükleer kuvvetlerden daha zayıf olup, maddenin iç yapısında rol oynamaz. İki cismin kütleleriyle d
Mercek Küresel yüzeyli, saydam cam parçası.
Mercekli teleskop Objektifi mercek olan teleskop.
Meteor Gezegenler arasında dolaşan taş parçacıklarından her biri. ( Yer’ e düşenlere Göktaşı denir )
Meteor krateri Bir meteorun bir yüzeye düşmesiyle oluşan krater.
Milâdî tarih İsa’ nın doğumunun yaklaşık olarak dördüncü yılını başlangıç olarak kabul alan yılların belirttiği tarih. Yıl uzunlukları Gregoryan takvimi kurallarına göre hesaplanır.
Mutlak kadir Bir yıldızın 10 pc ( parsek ) uzaklığa indirgenmiş parlaklığı. Mutlak parlaklık.
Mutlak sıfır 0°K veya -273 °C’ ye karşılık gelen sıcaklık. Sıcaklığı mutlak sıfır olan bir madde ışınım yapamaz.

G-İ Uzay terimleri sözlüğü

G-İ harfleri arası Uzay terimleri sözlüğü

Galaksi Milyonlarca yıldızdan oluşmuş yıldız kümelerinden, bulutsu ve gaz bulutlarından oluşmuş, samalyolu gibi bağımsız uzay adası.
Gama ışını Dalga boyu x-ışınlarından daha kısa, daha yüksek enerjili fotonların oluşturduğum ışınım.
Galileo uyduları Jüpiter gezegeninin en parlak ve en büyük dört uydusu Io, Euroupa, Ganymeda, Callisto’ dur.
Gel – Git olayı Büyük denizlerde suların yükselmesi ve altı saat sonra normal düzeyin altına inmesi olayı. ( Bu olay Ay’ ın Yer üzerindeki çekim etkisinden doğar )
Gerçek güneş zamanı Gerçek güneş merkezinin görünür hareketine göre belirlenen zaman.
Gezegen Güneş çevresinde dolanan, ondan aldığo ışığı yansıtan gökcisimlerinin ortak adı. Gökyüzünde yıldızlara göre sürekli yer değiştirirler. Dokuz büyük gezegen Merkür, Venüs, Yer, Mars, Jupiter, Satürn, Uranüs, Neptün ve Plüto’ dur.
Gök atlası Yıldızların gökküresi üzerindeki yerlerini topluca gösteren harita.
Gök birimi (GB) Yer – Güneş merkezleri arasındaki ortalama uzaklık. 1 GB = 149.600.000.000 km
Gök ekvatoru Yerin ekvator düzleminin gökküresi ile arakesiti. Gökekvatorunda dik açıklık sıfırdır.
Gök kutbu Yerin dönme ekseninin gökküreyi deldiği nokta.
Gök cismi Uzaydaki cisimlerden her biri Güneş, Yer, Ay, Yıldızlar, Uydular v.b.
Gökküresi Yer merkezli sonsuz yarıçaplı sanal küre. İç yüzü bizim için gökyüzü olarak kabul edilir.
Gök taşı Gökyüzünden Yer’ e düşüen her türlü taş.
Görünür çap Uzakta duran küresel bir cismin bakış doğrultusuna dik düzlem üzerinde gördüğümüz izdüşümüne ilişkin çapın iki ucunu gözlemciye birleştiren iki doğru arasındaki açı.
Görünür evren Gözlenebilen evren parçası. Görünen evren sınırında evrenin genişleme hızı ışık hızı olduğu için sınır ve ötesi görünmez.
Görünür hareket Bir gökcisminin gözlemciye göre yaptığı hareket yada gözlemcinin gördüğü hareket. Güneş’ in gökyüzündeki hareketi ve doğup batması görünür harekettir. Otsa Yer, kendi ekseni çevresinde dönmekte, biz Güneş’ i dolanır görmekteyiz.
Görüş alanı Bir teleskopun içine alabildiği gökyüzü parçası başka bir deyimle, bir bakışta gökyüzünde görebildiği alan.
Göz merceği Oküler. Teleskoplarda gerçek görüntüyü gözlemek için kullanılan küçük bir yakınsak mercek düzeni.
Günberi (Perihelion) Bir gezegen ya da gökcisminin yörüngesinde Güneş’e en yakın olduğu nokta.
Gün dönümü Solstice gece veye gündüzlerinen uzun olduğu zaman, Kuzey yarım kürede en uzun günün oluştuğu yaz gün dönümü. 21 Haziran’ da, en uzun gecenin oluştuğu kış gün dönümü de 21 Aralık’ tadır.
Güneş sabiti Yer atmosferinin birim yüzeyine, dik olarak, birim zamanda gelen, bütün dalgaboylarındaki Güneş enerjisi.
Güneş takvimi Güneş’ in görünürdeki günlük ve yıllık hareketine göre düzenlenen takvim.
Günöte (Aphelion) Bir gezegen ya da gökcisminin yörüngesinde Güneş’e en uzak olduğu nokta.
Hertzsprung – Russel (HR) diyagramı Yıldızların tayf türlerine (veya renklerine ve etkin sıcaklıklarına) ve ışınım güçlerine (veya salt parlalıklarına) göre sınıflandırılmasının grafik gösterimi. Bir yıldızın fiziksel özellikleri bu diyagramdaki konumuyla ilgilidir. Yıldız evrimi diyagramda
Hilâl Yarıdan azı görülen Ay veya gezegen evresi. uzanım açısının 90°’ den küçük olması halinde oluşur.
Hidrojen yanması Hidrojeni ( protonu ) daha ağır elementlere dönüştüren füzyon olayı.
Hidrostatik denge Yıldız içlerinde madde hareketinin olmaması halinde basıncın kütle çekimini dengelemesi durumu.
Işık eğrisi Değişen yıldızların görünen parlaklıklarının zamana bağlı olarak değişimini gösteren grafik.
Ilım Ekinoks, Gece ve gündüz uzunluklarının eşit olduğu zaman. Güneş, gök ekvatorunu geçerken yılda iki kez oluşur. Biri 21 Mart’ ta ilk bahar ılımı, diğeride 23 Eylül2 de sonbahar ılımı.
Işık yılı Işığın bir yılda aldığı yol.
Işınım gücü Işınım yapan bir cismin tüm yüzeyinden uzaya birim zamanda yaydığı ışınım enerjisi. Işınım gücü tüm dalgaboylarındaki ışınımı kapsıyorsa bolometrik ışınım gücüdür.
Işınım tayfı Işık bir prizma yada kırınım ağı yardımı ile yayıldığında oluşan renkli bant. Bir cismin farklı dalga boylarında yaydığı ışınım enerjisi.
Işınım yeğinliği (şiddeti) Işınım yapan bir cismin birim zamanda, birim alandan birim uzay açıya, birim enerji bandında yaydığı ışınım enerjisi.
İç kavuşum Bir dış gezegenin Yer ile beraber Güneş’ in aynı yanında bir doğrultuya gelmesi. Gezegenin uzaım açısının 0° olması durumu
İç gezegenler Yörüngesi Yer yörüngesinin içinde kalan gezegenler. ( Merkür ve Venüs )
İlkbahar noktası Gök ekvatoru ile ekliptiğin kesim noktalarından biri. Güneş görünür hareketinde yaklaşık 21 Mart’ ta bu noktaya gelir. İlkbahar noktası Balıklar burcunda yer alır.
İyonosfer Yer atmosferinde atom ve moleküllerin Güneş ışınları ve kozmik ışınlar tarafından iyonlaştırıldığı katman.

C-F Uzay terimleri sözlüğü

C-F harfleri arası Uzay terimleri sözlüğü

Chandrasekhar limiti Bir beyazcüce yıldız için maksimum kütle ( 1,4 Güneş kütlesi ).
Çekim kuvveti Bakınız kütlesel çekim.
Çevren Ufuk düzlemi.
Çift yıldız Birbiri çevresinde dolanan iki yıldız. Bilinen yıldızların yarısı kadarı bu tür ikili ya da daha fazla üyeli gruplar halindedir.
Değişen yıldız Parlaklığı zamana bağlı olarak değişim gösteren yıldız.
Deklinasyon Bakınız dik açıklık.
Dış gezegenler Yörüngesi yer yörüngesinin dışında kalan gezegenler.( Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün, Plüto )
Diferansiyel dönme Bir gökcisminin a) Yüzeyinde farklı enlemlerin, b) İçinde farklı katmanların farklı hızla dönmesi.
Dik açıklık Deklinasyon Gökyüzünde bir noktanın gök ekvatorundan açısal uzaklığı.
Dikine hız Çapsal hız bakınız radyal hız.
Doğmayan yıldız Günlük hareketinde ufkun üstüne çıkmayan yıldız.
Doğu noktası Güneş diskinin merkezinin 21 Mart ve 23 Eylül’ de ufuktan doğduğu nokta.
Doğu uzanımı Gökküresi üzerinde, Güneşin doğusundaki bir gezegenin Güneş’ e olan açısal uzaklığı.
Dolanma Bir cismin, bir nokta yada başka bir cisim çevresinde yaptığı yörünge hareketi.
Dolanma dönemi Bir kez dolanma için gerekli zaman.
Dolunay Uzanım açısının 180 derece olduğu Ay evresi. Görünen Ay yüzeyinin Güneş ışığıyla tamamen aydınlatıldığı evre.
Doopler etkisi Işık kaynağı gözlemciye göre veya gözlemci kaynağa göre uzaklaşıyor yada yaklaşıyor ise kaynaktan gelen ışınımın dalgaboyu veya frekansındaki değişim. Bakınız kırmızıya kayma ve maviye kayma.
Dönence Tropik. Güneş’ in görünen hareketinde dikaçıklığın en büyük ve en küçük olduğu yerler. Güneş’ in gün dönümü zamanlarında gökyüzünde bulunduğu yerler. Yaz dönencesi 21 Haziran’ da, kış dönencesi 21 Aralık’ ta olur.
Düğüm noktası Yörünge hareketi yapan bir gökcismine ait yörüngenin ekliptiği veya yörünge merkezinden geçen ve bakış doğrultusuna dik olan düzlemi kestiği iki noktadan biri.
Düğümler çizgisi İniş ve çıkış düğümlerini birleştiren doğru.
Dış kavuşum Bir dış gezegenin ve Yer’ in, Güneş’ in iki yanında bir doğrultuya gelmesi. Gezegenin uzanım açısının 180 derece olması durumu.
Eğim açısı Bir gökcismine ilişkin yörünge düzleminin, ekliptiğe yada bakış doğrultusuna dik düzleme yada belirlenmiş herhangi bir düzleme göre yaptığı açı.
Ekinoks Bakınız ılım.
Ekliptik (tutulum) düzlemi Güneş’ in gökyüzünde yıllık görünür hareketinin oluşturduğu çember.
Ekvator (eşlek) düzlemi Yer merkezinde dönme eksenine dik olan düzlemin Yer yuvarlağı ile arakesiti.
Elektromanyetik tayf Tüm dalga boylarındaki elektromanyetik ışınımların oluşturduğu tayf.
Elongasyon Bakınız uzanım açısı.
Enlem Bir küre üzerinde bulunan herhangi bir noktanın temel düzlemden açısal uzaklığı. Seçilen küre ve temel düzleme göre değişik isimler alır. Örneğin Coğrafya enlemi, ekliptik enlem, Gökada enlemi v.b.
Eşlek Ekvator.
Etkin sıcaklık Bir ışık kaynağının birim yüzeyinden birim zamanda saldığı enerjiye eşit enerji salan bir karacismin sıcaklığı.
Evre Tekrarlı olaylarda bir dönem içindeki her bir noktanın konumu.
Evrim yolu Bir yıldızın sıcaklık ve ışınım gücünün zamanla değişerek Hertzsprung – Russell ( H – R ) diyagramında oluşturduğu çizgi, izlediği yol.
Fon (arka alan) ışınımı Yıldızlar arası bulutlardan ve çok uzak galaksilerden gelen zayıf yaygın ışınım.
Fotoelektrik olayı Işığa duyarlı bir yüzeye fotonlarla vurarak oradan elektron sökme olayı.
Füze İtiş gücü, bir yanıcı ve bir yakıcı maddenin sürekli yanmasıyla oluşan ve boşlukta momentumun korunumu prensibine göre hareket eden araç.
Frenleme ışınımı Serbest parçacık hareket ederken yoğun bir ortama girerse ivmeli olarak yavaşlar. Yani frenlenir ve ışınım yayar.

A-B Uzay terimleri sözlüğü

A-B harfleri arası Uzay terimleri sözlüğü

Aberasyon Sapınç. Işığın sonlu hıza sahip olması ve Yer’in dönme ve yörünge hareketleri nedeniyle yıldızların konumlarındaki görünür değişim.
Açık küme Galaktik küme. Belli bir şekilleri olmayan ve genelde galaktik düzlemde bulununan yıldız kümeleri.
Açıklık Teleskop, fotoğraf makinesi gibi optik araçlarda, ışığı toplayan ayna veya merceğin çapı.
Açıklık oranı Optik araçlarda odak uzaklığının açıklığa oranı.
Açısal çap Bir gökcisminin, gerçek çapının uçlarını, gözlemciye birleştiren doğrular arasındaki açı.
Açısal hız Dönen yada gökyüzünde hareket eden bir cismin açısal konumundaki değişim miktarı.
Açısal momentum Bir eksen çevresinde dönen cismin birim zamanda eylemsizlik momenti ile bu cismin dönme açısal hızının çarpımı.
Açısal uzaklık Bakınız açısal çap
Akan yıldız Yer’in atmosferine girince sürtünmeden dolayı ısınarak akkor haline gelen ve ardında bir ışık çizgisi bırakarak geçen meteor.
Akı Birim yüzeyden, birim zamanda geçen enerji miktarı.
Alan kanunu İkinci kepler kanunu
Albedo (aklık, aklık derecesi ) Bir cismin ışığı yansıtma gücü cismin yansıttığı ışınımın, aldığı ışınıma oranı.
Almanak ( gökgünlüğü ) Önemli gök cisimlerinin yer, uzaklık, parlaklık v.b. değerlerini, her yıl, bir yıl boyunca, hergüniçin veren kaynak kitap.
Alt geçiş Gök cisimlerinin, meridyenden iki geçişinden ufuk yüksekliği düşük olanı.
Alt kavuşum İç gezegenlerin ve Ay’ ın, Güneş – Gezegen – Yer olmak üzere, aynı doğru üzerinde bulunma durumu.
Anakol Yıldızların, sıcaklık – ışınım gücü grafiğinde oluşturduğu temel kol.
Artık yıl Her dört yılda bir, 366 gün alınan yıl. Bu yılda Şubat ayı 29 çeker.
Asteroid kuşağı Asteroitlerin çoğunun bulunduğu, Mars ile Jüpiter yörüngeleri arasındaki kuşak
Asteroit Küçük gezegen.
Astronomik birim Bakınız gök birimi.
Atmosfer Bir gezegeni saran gaz katmanı veya bir yıldızın görünen üst katmanları.
Atmosferik kırılma Yer atmosferinde yer yüzüne yaklaştıkça yoğunluğun artması nedeniyle gökcisimlerinden gelen ışığın kırılarak yön değiştirmesi. Atmosferik kırılma sonucu gökcisimleri daha büyük ufuk yüksekliğinde gözlenir.
Atmosferik kızarma Atmosferden geçen, bir gökcismine ait ışığın mavi dalga boylarının daha fazla saçılması sonucu kalan kırmızı dalga boylu ışını nedeniyle gökcisminin daha kırmızı görünmesi.
Atmosferik soğurma Atmosferden geçen ışığın maddeyle etkileşmesi sonucu zayıflaması.
Ay Seçilen yıl tanımına göre, yılın 12 de biri
Aydınlatma gücü Bakınız ışınım gücü
Ay takvimi Ay’ ın gökyüzünde görünen hareketine ve evrelerine göre düzenlenen takvim.
Ayakucu (nadir) Çekül doğrultusunun gökküresini altta deldiği nokta.
Aynalı teleskop Yansıtmalı teleskop Objektifi ayna olan teleskop.
Ayırma gücü Bir teleskopun yakın yıldızları ayırma gücü, veya gökcisimlerinin ince detaylarını görme yeteneği.
Azimut Bir gökcisminden geçen düşey daire ile gözlemcinin meridyen dairesi arasındaki açı. Ufuk düzleminde kuzey veya güney noktasından başlayarak saat yönünde ölçülür.
Başucu ( zenit ) Çekül doğrultusunun gökküresini üstte deldiği nokta.
Batmayan yıldız Günlük hareketinde ufkun altına inmeyen yıldız.
Beyaz cüce Giderek soğuyanküçük ve çok yoğun bir çökmüş yıldız.
Bolometrik parlaklık Bir gökcisminin tüm dalgaboylarında kadir biriminde ölçülen parlaklığı.
Bolometrik ışınım gücü Bakınız ışınım gücü.
Boylam Bir küre üzerindeki herhangi bir noktanın, başlangıç dairesinden açısal uzaklığı. boylamın adı, seçilen temel düzleme göre değişir.
Bölge zamanı Zaman bölgelerine ait ortalama zaman. Greenwich’ in boylam çizgisi sıfır saat dilimine denk gelir. Türkiye Greewich’ den 2 saat geri olan -2 saat çizgisindeki ortalama zamanı kullanır.
Bulgurlanma Granülasyon Güneş’ in fotosferinde konveksiyonun neden olduğu yapı.
Bulutsu Yıldızlararası gaz ve tozdan oluşan bulut. Bulutsular, parlayan salma bulutsu, yıldız ışığı saçan yansıtıcı bulutsu ve kendisinden uzak yıldız veya bulutsuların ışığını engelleyen karanlık bulutsu olarak gözlenirler.
Burçlar Bakınız Zodyak
Büyük daire Bir kürenin merkezinden geçen düzlemle, bu kürenin arakesiti olan daire.