A Tipi Yatırım Fonu/ Ortaklığı
Fon içtüzüklerinde / esas sözleşmelerinde asgari sınırları belirtilmek kaydıyla, portföy değerinin en az % 25’ini devamlı olarak mevzuata göre özelleştirme kapsamına alınan kamu iktisadi teşebbüsleri dahil Türkiye’de kurulmuş ortaklıkların hisse senetlerdir.
AACB (African Association of Central Banks)
Afrika Merkez Bankaları Birliği. Afrika ülkeleri arasında para, bankacılık, maliye alanlarında işbirliğini geliştirmek amacıyla 1968’de oluşturulmuş bir kuruluştur. Birlik, Afrika merkez bankalarına ve finans kuruluşlarına ödeme politikalarının ve mali anlaşmaların oluşturulmasında yardımcı olmakta, ihracat finansmanı, bölge içi ödemeler sistemi konularında bilgi toplamakta ve aktarmaktadır.
AB (Aktielbolaget)
Limited şirket (İsveçce)
ABA (American Bankers Association)
Amerikan Bankacılar Birliği
AC (Account Current)
Cari hesap
Acenta
Acentalık sözleşmesi çerçevesinde, faaliyet gösterdikleri mahalde, sadece sermaye piyasası araçlarına ilişkin alım ve satım emirlerinin aracı kuruma iletilmesine ve gerçekleşen emirlerin tasfiyesine aracılık eden gerçek kişi veya ticaret şirketleridir.
Acentelik
Mümessillik; ticari temsilci. Daha çok hizmet sektöründe görülen acentelik kurumu, ana şirketle, ayrıntılı şekilde şartları belirlenmiş sözleşmelerle faaliyetlerini yürütür. Acentelik, belli bir yer veya bölge içinde vekil ve satış memuru gibi sıfatlara sahip olmadan ana şirketi ilgilendiren konularda anlaşmalara aracılık etmek ya da şirket adına anlaşmalar yapmaktır.
Aciz vesikası
Borçlunun kanuni yönden takip edilen alacağı ödemeye yeterli malı bulunmadığına dair İcra Dairesi tarafından verilen resmi belge. “Kesin” ve “geçici” olmak üzere iki çeşittir. Kesin aciz vesikası, borçlunun kovuşturulan alacağı tamamen veya kısmen ödeyemeyecek durumda olduğunu kesin şekilde gösteren belgedir. Geçici aciz vesikası ise borçlunun yeterli malı bulunmadığı hallerde haczedilmiş mallara takdir edilen kıymetle alacak miktarı arasındaki farkı gösteren tutanaktan ibarettir. Alacaklıya, borçlunun mallarına bu fark kadar haciz konulması hakkını verir ve malların satışından sonra bu vesika geçerli olmaz. Yerine kesin aciz vesikası alınır.
ACP (African Caribbean and Pacific) İlkeleri
Afrika, Karaib ve Pasifik ülkeleri. Ekonomik dayanışma örgütüdür. 28 şubat 1975’de AET ile Lome Sözleşmesi’ni imzalayan 46 ülkeyi tanımlar. Bu ülkelerin ortak özelliği, eski koloniler olmalarıdır.
ACU (Asian Currency Unit)
Asya Para Birimi, Uzak Doğu’nun mali piyasalarındaki dolarlar
Acyo
Para veya senedin üzerinde yazılı olağan değerden daha çok değer kazanması durumunda, eski değeri ile kazandığı değer arasındaki fark, para veya senedin gerçek değeri ile itibari değeri arasındaki fark.
Açık Artırma
Alıcılar arasında rekabet yaratarak satın alınacak nesneye en yüksek fiyatı verecek alıcıyı bulmak amacıyla uygulanan bir satış yöntemi. Ekonomik genişleme dönemlerinde bu uygulamada satıcılar yüksek fiyat bulabilirken, ekonominin daralma dönemlerinde bunun tersi olmaktadır. Tarihi ya da sanat değeri olan nesneler, bu yöntemle oldukça yüksek fiyatlarda satılabilmektedir.
Açık Ciro
Poliçenin ciro edilen şahsın adı yazılmaksızın imzalanması
Açık Ekonomi
Diğer ülke ekonomileriyle mal-hizmet ticareti, sermaye emek hareketinin serbest olduğu ekonomi; ithalat ve ihracat üzerinde herhangi bir sınırlamanın bulunmadığı veya faktör hareketlerinin karşılıklı olarak serbest olduğu ekonomi
Açık Hesap
Güvenilir bir banka yaptığın ticaret hacminin çok daha üstünde kredi alabilme ya da bankanın size kefil olabilmesi. Bu tür avantajlara sahip kişiler veya kurumlara uluslar arası ticarette çok rahat ederler.
Açık İşsizlik
Gayrı iradi işsizlik; kişinin çalışma istek ve yeteneğine sahip olduğu ve ayrıca geçerli ücret düzeyinde çalışmayı kabul ettiği halde çalışacak iş bulamaması
Açık Kapı Politikası
Bir ülkenin başka ülkelere kendi pazarlarında serbestçe ticaret yapma hakkı vermesi; yabancı kişi ve kuruluşların bir ülkenin vatandaşlarıyla eşit koşullarda ekonomik faaliyette bulunmasına imkan veren uygulamalar demeti. Karşılıklı olma şartı aranmazsa kapitülasyona dönüşür.
Açik Kredi
Bankaların herhangi bir güvence aramaksızın açtığı kredi. Burada güven unsuru, kişilerin ve firmaların ticari itibarlarıdır.
Açık Pazar
Alım-satım işlemlerine dış müdahalelerle herhangi bir sınırlamanın getirilmediği piyasa. Açık pazar terimi, uluslararası ekonomide daha çok tekelci durumdaki yabancı firmalardan yapılacak ithalata gümrük vergisi, kota gibi kısıtlamalar koymayan ülkeler için kullanılır.
Açık Piyasa İşlemleri (APİ) (Open Market Operations)
Merkez bankasının para veya kredi hacmini denetlemek için devlet tahvili, hazine bonosu ve döviz alıp satması işlemi. Durgunlaşmaya yüz tutmuş piyasayı harekete geçirmek, ekonomideki emisyon miktarını azaltmak, enflasyonist eğilimi önlemek amacıyla hazine bonosu veya döviz alım satımı yapılır. Merkez bankası piyasadan menkul değer veya hazine bonolarını nakit ödemek suretiyle satın alarak piyasanın para ihtiyacını karşılamış olur. Böylece toplam talep genişler, faiz hadleri düşer. Merkez bankası, menkul değer ve hazine bonoları satarak piyasadan para da çeker ve satın alma gücünün düşmesini sağlar.
Açık Pozisyon (Short Position)
Vadeli işlem piyasalarında alınmış ve henüz kapatılmamış pozisyonara denir.
Döviz, altın, menkul kıymet gibi bir finansal araç üzerinden sahip olunan varlıkların aynı cinsten yükümlülükleri karşılayamayan kısmıdır. Örneğin 10 milyon USD yükümlülüğe karşı 5 milyon USD varlık bulunduruluyorsa aradaki 5 milyon USD, açık USD pozisyonunu ifade eder.
Açığa Satış
Sahip olunmayan menkul kıymetlerin ödünç alınmak sureti ile satılmasıdır.
Açık Sigorta Politikası
Deniz Sigorta firması her türlü aksiliği ödeyeceğine dair garanti veriyor, buna teslimatın geç yapılması da dahil.
Açık Tarla Sistemi
Avrupa’da iki bin yılı aşkın süreyle uygulanan toplu tarım sistemi. Buna göre köylülere ait topraklar dağınık haldedir ve dönüşümlü ekim, ortak otlatma usulü benimsenir. Ortak toprakların bir bölümü nadasa bırakılır. Toplumsal ilişkilerin karmaşık bir hal alması ve pazar ekonomisinin gelişmesi bu sistemin uygulanmasını daha sonra zorlaştırmış, yerini bireysel çiftçiliğe bırakmıştır.
ADB (Asian Development Bank)
Asya Kalkınma Bankası. Merkezi, Filipinlerin başkenti Manila’da bulunan ve bölge ülkeleri arasında iktisadi işbirliğini geliştirmeyi amaçlayan bir kalkınma bankasıdır. Kaynakları, bölgedeki yoksul ülkelere, ağır olmayan koşullarda kredi sağlanmasında kullanılmaktadır. Açılan kredilerle tarım, enerji, madencilik ve sanayi alanlarındaki projeler finanse edilmektedir.
ADB (African Development Bank)
Afrika Kalkınma Bankası. 10 eylül 1964’de bağımsız Afrika devletlerinin ekonomik gelişmesine yardımcı olmak amacıyla kurulmuş bölgesel bir bankadır. Merkezi Fildişi Sahili’nin başkenti Abidjan’dadır. Banka, kalkınma projelerinin değerlendirilmesi, koordinasyonu ve finansmanı ile ilgilenir.
Ad Valorem
Değere bağlı, değerine göre, değeri oranında ithal mallarına uygulanan gümrük vergisi. Bu tip vergilendirme ile gümrük vergilerinin enflasyon nedeniyle etkilerini kaybetmesi önlenir. Spesifik vergilerin, malların kalitesi arasında ayırım yapmaması nedeniyle ortaya çıkan adaletsizlikleri önler
Ademi-Merkeziyetçi Ekonomi
Bir ülkede çeşitli ekonomik birimlerin emredici bir devlet planına ve tek bir idari merkezin kararlarına uymak zorunda bırakılmadığı ekonomi tipi. Bu ekonomide piyasa ve para iktisadi birimlerin birbirinden ayrı olarak yaptığı bir çok planın uyuşmasını sağlar. Devlet uyguladığı para ve maliye politikasıyla iktisadi gelişimi etkilemekle yetinir.
ADF (African Development Fund) Afrika Kalkınma Fonu.
1972 yılında oluşturulmuş uluslararası bir kuruluştur. İyeleri arasında Afrika dışındaki ülkeler de yer alır. Afrika Kalkınma Fonu, sermaye ihracatçısı sanayileşmiş ülkelerden sağlanan kaynakların kullanımını denetlemekte ve üyelerine düşük faizli krediler açmaktadır. Amacı, Afrika Kalkınma Bankası üyesi ülkelerin ekonomik kalkınmasına ve işbirliğini geliştirme çabalarına yardımcı olmaktır.
Adi Hisse Senedi
Şirket ana sözleşmesinde aksine bir hüküm bulunmayan ve sahiplerine eşit haklar sağlayan hisse senedidir.
Adil Ücret
İşçiye toplumsal yaşam düzeyine göre ailesiyle birlikte geçimini sağlayacak ücret. 19. yüzyılda ilk kez papaz St Antonius tarafından tanımlanmıştır. Antonius, ücretin mal olarak ya da ayarı bozuk parayla veya eksik ödenmesini adalete aykırı saymıştır.
Adisyon
Hesapta toplam
AFL-CIO Amerikan İşçi Sendikaları Konfederasyonu (American Federation of Labor and Congress of Industrial Organization).
Amerika Birleşik Devletleri’nde hem ulusal hem de uluslararası sendikaların birleşmesiyle oluşmuş gönüllü bir kuruluştur.
Agraryan
19. yüzyıl sonunda Almanya’da çiftçi taraftarı bir partinin kurulmasından sonra, tarımcıların çıkarlarını savunan partilere ve üyelerine verilmiş olan ad. Toprağın, bu topraklarda tarım yapanlar arasında bölüştürülmesini esas alır. Bu tip partiler İsveç ve Finlandiya’da çok etkili olmuştur.
Agrovil
Eski Sovyetler Birliği’nde mesken ve zirai işletme grubu. 1949’da hazırlanan ve zirai çalışma metodlarında reform öngören bir programa göre birleştirilecek bir çok kolhozdaki halkın biraraya toplanmasını amaçlar.
Ağırlıklı Ortalama Fiyat
Bir sonraki seansa ait baz fiyatın hesaplanmasına esas teşkil eden hisse senedinin miktar ağırlıklı ve küsüratsız fiyatıdır.
AID (Agency for International Development)
Uluslararası Kalkınma Ajansı. ABD Dışişleri Bakanlığı’na bağlı, özellikle gelişmekte olan ülkelere ekonomik açıdan yardım etmek üzere 1947’de kurulan birliktir. Hükümetin dış yardımlarını dağıtır.
Aile Ücreti
19. yüzyıl başlarında ücretlerin iyileştirilmesi için mücadele eden sendikaların hedef aldıkları ölçü. Buna göre alınacak ücret, eşe ve çocuğa bakmaya yetmelidir.
Akıcılık
Piyasa giriş ve çıkışların serbest olması. Böylece malların ya da hizmetlerin,arz ve talebinin kolaylıkla birbirine uyumu sağlanmış olur.
Akord Sistemi
İşçinin ürettiği mal birimi başına üretim kararlıştırılması ve ödenmesidir.
Akredite Etmek
İtimatnameyle memur etmek, bir kimseyi, herhangi bir yerden para tahsil etmesi ya da ticari işleri yürütmesi için temsilci olarak göndermek
Akreditif
Teminat mektubu; ticaret finansmanı olarak kullanılan kredi. İthalatçı firmaların kendi ülkelerinde başvurdukları bankaları yoluyla kendilerine mal satan yabancı ülkelerde ihracat firmaları lehine açtırdıkları vesikaya dayanan kredilerdir. Bir başka deyişle, alıcının satıcı ile yaptığı satış sözleşmesinin ifası için satıcıya bazı şartlar altında belirli bir paranın verilmesi konusunda alıcının bir bankayı aracı kılmasıdır.
Akselerasyon
Borçlunun mukaveleye uymaması yüzünden alacaklının vadeden önce alacağını isteyebilmesi, hızlandırma
Akseptans
Kabul edilmiş poliçe, bir poliçeyi ödeyecek kimse tarafından poliçe bedelinin vadesinde ödeneceğinin imza yoluyla taahhüt edilmesi
Aktarılmış Nakliye
Tazminat olarak ihraç malların nakliyesini yapan bağımsız bir iş koludur.
Aktif
Herhangi bir kurumun taşınabilir ve taşınamaz tüm varlığı ile üçüncü şahıslardan borç taleplerini içeren bilançosunun bir parçası
Aktif Karlılık Oranı
Aktiflerde yapılan yatırımın net karlılığını göstermektedir. Bu oranın yüksek olması şirketler için iyidir. Fakat şirketlerin aktif karlılık oranı kadar yapılan yatırımların finansmanından öz kaynak ya da yabancı kaynak kullanıldığı da önemlidir. Bu oran aşağıdaki formülle hesaplanır:
Aktif karlılık Oranı: Net Dönem Kar’ı / Aktif Toplamı
Aktif Nüfus
Bir ülkenin üretim faaliyetlerinde bulunabilecek nüfusu
Aktüer
Hayat sigortası istatistikleri uzmanı. Sigorta şirketlerine prim belirlemede ve ödeme güçlerine paralel olarak verebilecekleri tazminatların saptanmasında yardımcı olur.
Akümülasyon
Yığılma, birikme, sermaye birikimi; yatırım veya harcama amacıyla biriktirilen sermaye
Alacak Bildirim Formu (ABF veya NTR)
Satıcı firmanın (Müşteri) Factoring şirketi ile imzaladığı sözleşme kapsamında, temlik etmiş olduğu alacakların doğduğunu Factoring şirketine bildirmesi amacıyla doldurduğu form.Not : Aynı zamanda muhasebe işlemlerinde dekont yerine kullanılabilen bir belgedir.
Alameti Farika
İmal edilen mallar için saptanan işaret, yapımcıların ya da satıcıların mallarını başka mallardan ve rakip firmalardan ayırmak için kullandıkları marka. Sanayide, küçük sanatlarda, tarımda imal olunan veya ticarette satışa çıkartılan her nevi mala, diğerlerinden ayırabilmek için bu mal ve ambalajı üzerine konan, mal üzerine konmadığı takdirde ambalajlarına yazılan ve bu amaca elverişli bulunan işarettir. Bir işaretin marka olabilmesi için üç unsur taşıması gerekir: (1) İzerine konulduğu eşyanın sanayide, küçük sanatlarda, tarımda imal edilmesi, hazırlanması, üretilmesi ya da ticari eşya olarak satışa çıkarılması, (2) O güne kadar tescilli bulunan markalardan ayırıcı bir nitelikte bulunması, (3) Satışa çıkartılan eşyanın ya da eşya ambalajının üzerine konabilmesi.
Alıcı Acenta
Satın alan acenta
Alım Vergisi
İşletme vergisi; mubayaa vergisi; perakende satışlarda tahakkuk ettirilen vasıtalı vergi. Tüketimi etkilemek gerekçesine dayanır. Ancak asıl amaç, devletin gelir sağlamasıdır. Genellikle yiyecek ve zorunlu ihtiyaç malları bu verginin kapsamı dışında tutulur. Tüketimi zorunlu olmayan mal ve hizmetleri vergilendirme gerekçesine dayanır.
Alım Kağıtları
Nakliye ücretlerini tahsil etmek için alıcıya teslim edilen belgelerdir (ticari fatura, konşimento, vb.)
Alım Satıma Aracılık
Daha önce ihraç edilmiş sermaye piyasası araçlarının aracılık sıfatıyla ve ticari amaçla alım satımını ifade eder.
Alış (Bid)
Piyasa katılımcılarının, piyasada işlem gören değerleri (döviz, menkul kıymet gibi) almaya istekli oldukları fiyattır
Alış – Satış Farkı (Spread)
İşlem gören herhangi bir kıymetin, alış ve satış fiyatı arasındaki farkı ifade eder.
Alivre
Sonradan teslim edilmek kaydıyla yapılan satış. Mahsul henüz tarladayken ve yetiştiği zaman teslim edilmek üzere önceden pay verilerek yapılan satış. Mukaveleye göre satıcının, satılan bir malı belli bir vade içinde teslim etmeyi yüklenmesidir.
Alman Okulu
İktisat biliminin , klasiklerin kullandığı soyut yöntemlerle incelenemeyeceğini, bunların tarihsel çerçeve içinde değerlendirilmesi gerektiğini savunan ve 1840-1860 yılları arasında etkin olan okul
Alonj
Bono, poliçe ve çeklerin arka yüzünde işlemler için yer kalmadığı zaman senede eklenerek üzerinde yapılan her tür işlemin senede yazılmış sayıldığı belge
Alt Yapı
Bir toplumun sosyal kurumları. Karayolu, demiryolu, teknoloji, iş gücü, enerji santralleri, eğitim ve sağlık kuruluşları gibi.
Altın
Kıymeti oranında kağıt paranın piyasaya sürüldüğü ticari değeri yüksek metal. Altının saflık ölçüsü “ayar” ile belirtilir. Saf altın 24 ayardır. 22 ayarın yüzde 91.66’sı, 18 ayarın yüzde 75’i ve 14 ayar altının da yüzde 58.33’ü saftır.
Altın Ankesi
Merkez bankalarının ihtiyat amacıyla kasalarında bulundurdukları altın stoku. Altın ankesi genellikle ulusal paranın değerini desteklemek ve dış ödemelerde kullanılmak üzere bulundurulur.
Altın Bloku
1934’de Belçika, Fransa, Hollanda ve İsviçre tarafından kendi aralarındaki ticareti geliştirmek ve paralarının değerini korumak amacıyla oluşturulmuş birliktir. Altın bloku ülkeleri sabit kur rejimi uygularken dış ülkelere karşı tarifeler ve nükleer kısıtlamalar gibi koruyucu önlemlere de başvurmuşlardır. Blok, 1935’de Belçika’nın devalüasyon yapmasından sonra varlığını sürdürememiştir.
Altın Çağ
İnsanların barış refah ve mutluluk içinde yaşadığı dünyanın ilk ve en iyi çağı. Bazı ekonomistler İkinci Dünya Savaşı sonrası zenginleşmenin başladığı 1950 yılı ile petrol krizinin başladığı 1973 yılları arasındaki dönemi de altın çağ olarak nitelemektedir.
Altın Havuzu
Altının fiyatındaki yükselmeyi belirli bir tavanla sınırlamayı amaçlayan ülkelerin 1961 yılında kurduğu bir organizasyon. ABD, İngiltere, Batı Almanya, Fransa, İtalya, Belçika, Hollanda ve İsviçre tarafından kurulan teşkilat, altının bir ons fiyatının 35.2 doları aşması halinde altın satarak belirlenen düzeyin üstüne çıkması engellenmiştir. Havuz, Fransa’nın ayrılmasından sonra 1967’de dağılmıştır.
Altın Kambiyo Standardı
Altın standardının özel bir türüdür. Bu standardı kabul eden ülkelerin merkez bankaları, kendi paralarını altınla değiştirmez, ancak değeri altın karşısında sabit ve altına konvertibl bir başka parayla değiştirir.
Altın Külçe Standardı
Paranın sadece külçe altına çevrilebildiği sistem. Altının, çıkarılan banknotların garantisi olarak külçe ya da çubuk halinde merkez bankalarında muhafaza edildiği, iç piyasada ise ödemelerin banknotla yapıldığı altın sisteminin bir türüdür. Altın külçe standardında para, altın külçe ya da çubuklar karşısında konvertibiliteye sahiptir.
Altın Rezervi
Merkez bankasında veya devlet hazinesinde kur istikrarı için külçe ya da madeni para olarak saklanan altın
Altın Sertifikası
Altına endeksli senet, ana para ve faiz ödemelerinin altınla yapılacağı senet. ABD hazinesi tarafından çıkarılan ve altını temsil eden sertifikalardır. 1933’de tedavülden kaldırılmıştır.
Altın Standardı
Mevcut altın miktarına uygun olarak banknotların altınla veya dövizle değiştirilmesi temeline dayanan para tedavül biçimi
Altın Tranşı
IMF üyesi ülkelerin bu kuruluştan sağlayabilecekleri ve “çekme hakları” adı verilen kredilerin ilk dilimidir. İye, bu kuruluşta bulunan mevduatının altın-konvertibl paralardan oluşan bölümünü, herhangi bir sınırlama olmaksızın istediği an kullanabilir.
Altın Zaman
Pazar ya da tatil günlerinde çalışanlara ek ücretlerin ödendiği dönemler
Ambargo
Ekonomik müeyyide; yaptırım; bir yasanın ya da antlaşmanın bozulması üzerine verilen cezalar; ticareti kısıtlama ya da yasaklama. Bir devletin limanlarında ya da karasularında bulunan gemilere bu sulardan çıkmamaları ya da belirli bir yükü taşımamaları emrinin verilmesidir. Sivil ve uluslararası olmak üzere iki türlü uygulanır. Sivil ambargo, bir devletin kendi gemilerini yabancı yağmasından korumak ya da malların belli bir ülkeye ulaşmasını engellemek amacıyla kendi limanlarında alıkoymasıdır. Uluslararası ambargo ise yabancı devlet gemilerinin ve mallarının alıkonulmasıdır.
AMF (Arab Monetary Fund) Arap Para Fonu;
Sandukul Maliyi Arabi. 1976’nın nisan ayında, Fas’ın başkenti Rabat’ta Arap İlkeleri Ekonomik Konseyi tarafından kabul edilen bir anlaşma ile kurulmuş, bir yıl sonra da fiilen çalışmaya başlamıştır. Merkezi Abu Dhabi’dedir.
Amortisman
(1) Borcun ana parasını taksitlerle ödeme, (2) amortisman, eskime veya aşınma payı, itfa, imha, her yıl kardan belli bir pay ayırarak sabit tesislerin aşınmasına karşılık tutma, (3) bir tesis için yatırılmış paranın yavaş yavaş kazançtan ayrılması
Analiz
Tahlil, doğrudan doğruya bir ekonomik olayı niteleyen sebep ve etki ilişkilerini, zaman ile süre ilişkilerini görev ve güç ilişkilerini aydınlığa çıkarmaya çalışma
Andlılar Grubu
26 mayıs 1969’da Bolivya, Kolombiya, Peru, Ekvador, Şili tarafından Cartagena Anlaşması ile kurulmuştur. Venezuela, 1973 yılında pakta katılmıştır. Amacı, üyeler arasında ortak bir pazar teşkil etmek, ekonomilerin uyumlu ve dengeli gelişmesini ve bunların entegrasyonunu sağlamak, dış ticareti gümrük tarifeleri, kotalar ve diğer kısıtlayıcı önlemlerin kaldırılmasıyla serbestleştirmek, bölgesel sanayileri geliştirmektir.
Angarya
(1) savaş halinde bulunan iki devletten birinin, savaşın dışında bulunan üçüncü bir devlete ait ulaşım araçlarını, özellikle de ticaret gemilerini, ele geçirip bunlardan savaşçı amaçlarla yararlanması, (2) kölelik hukukunda, kölenin ve köylünün derebeyi hesabına mecburi ve ücretsiz çalışması, (3) devletin olağanüstü durumlarda vatandaşlara ait taşıt araçlarını kullanması, (4) usandırıcı, bıktırıcı işler
Ankara Anlaşması
12 eylül 1963 tarihinde Türkiye ile AET arasında imzalanan ve 1 aralık 1964’te yürürlüğe giren anlaşmadır. Türkiye Topluluğa ilk kez 31 ağustos 1959’da başvurmuştur. Gümrük birliğinin aşamalı olarak oluşturulmasını, tarafların iktisadi politikalarının üç aşamada birbirine yaklaştırılmasını hedefler. Bunlar hazırlık dönemi, geçiş dönemi ve tam üyelik dönemidir.
Anklav
Yabancı toprakla çevrilmiş arazi, dört yanından başka bir ülkenin topraklarıyla çevrilmiş ve böylece denize açılacak limanı kalmamış toprak; az gelişmiş ülkelerde ihracata yönelik yabancı sermayenin denetiminde ve yönetiminde üretim faaliyetleri yapılan bölgesi. Ulusal ekonomi ile bağının çok az olduğu düşünüldüğünden iç büyüme üzerinde ciddi bir etki yapması da söz konusu olamaz.
Anonim Şirket
Bir unvan altında çalışmak üzere sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan kuruluştur. Anonim şirketlerde ortakların sorumluluğu taahhüt ettikleri sermaye paylarıyla sınırlıdır. Borçlar ve yükümlülükler yalnızca şirketin sermayesi ile sağlanır. Sermaye eşit paylara bölünmüştür. Anonim şirket kurmak için en az beş ortağa ihtiyaç vardır.
Antidamping Vergisi
Dış ticarette damping yaparak haksız rekabet uygulayan ülkelere karşı başvurulan bir yöntem. Damping uygulamasından gümrük tarifeleri etkinliğini kaybeder ve yerli üretim korumadan yoksun kalır. Bu durumda yerli üretimi korumak için dampingle gerçekleştirilen fiyat indirimine eşit bir gümrük vergisi konur.
Antitröst Yasaları
Piyasadaki haksız ya da tekelci sayılan uygulamaları kısıtlayan yasalar. Firmalar arası rekabet koşullarını çeşitli yasalar aracılığıyla korumaya yönelik en uzun ömürlü politika, ABD’de uygulanmaktadır. Bu tür yasaların ilki ve en ünlüsü ticareti kısıtlayan her birleşme ya da sözleşmeyi yasadışı sayan 1890 tarihli Sherman Antitröst Yasası’dır. Buna göre eyaletlerarası ticaret kurallara bağlanmış, hem iç hem de dış ticareti kısıtlayıcı her tür uygulama kanun dışı ilan edilmiştir.
Antrepo
Vergi ve resimleri ödenmiş gümrüğe tabi malların saklanması ve bazı tamamlayıcı işlemlerin yapılması için genellikle gümrüğe yakın yerlere kurulan ambar
Antrepo Rejimi
Yabancı malların tarife ödenmeksizin gümrük makamlarının denetimine bağlı kapalı yerlerde muhafaza edilmesine imkan tanıyan özel bir gümrük rejimidir. Buna göre söz konusu malların antrepolarda bekleme süresi genellikle 5 yıldır. Bu mallar ithal edilebileceği gibi sevkedilen ülkeye iade edilebilir ya da diğer ülkelere ihraç edilebilir.
ANZUS (Australia, New Zealand, USA)
Avustralya, Yeni Zelanda ve ABD’nin 1 eylül 1951’de San Fransisco’da imzalayıp 1952’de yürürlüğe koyduğu güvenlik antlaşması. Merkezi Avustralya’nın başkenti Canberra’dadır. İyelerinden birine yapılan saldırıya karşılık vermeyi taahhüt eder.
APC (Average Propensity to Consume)
Bir ekonomide mal ve hizmet için yapılan harcamaların ekonomide ulusal gelire bölünmesi. Keynes’e göre gelir seviyesi ne kadar artarsa APC oranı o kadar düşük olur.
APEC (Asia-Pacific Economic Cooperation)
Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği. 1989’da kurulmuştur.
Apel
Pay bedelinin taksitle ödenmesinin sözkonusu olduğu durumlarda, ortaklık yönetim kurulu tarafından ortaklara yapılan çağrıya denir.
API (American Petroleum Institute) Amerikan Petrol Enstitüsü. ABD’de petrol sanayi araştırma ve normalleştirme kurumudur. Ham petrolün yoğunluğu API derecesiyle ifade edilir.
APS (Average Propensity to Save)
Mal ve hizmetlere harcanmayıp tasarruf edilen miktarın ulusal gelire oranı
Ara Mallar
Hammadde niteliğini kaybetmiş, yarı üretilmiş mallar. Elbise yapımı için kullanılan kumaş, astar, iplik ve düğmelerin bir ara mal olması gibi.
Aracı Kuruluş
Sermaye piyasası faaliyetlerinde bulunmak üzere Sermaye Piyasası Kurulu’nca yetkili kılınmış bankalar ve aracı kurumlardır.
Aracı Kurum
Sermaye piyasası faaliyetinde bulunmak üzere Sermaye Piyasası Kurulu tarafından aracılık yetkisi verilmiş anonim ortaklıklardır.
Aracılık
Sermaye piyasası araçlarının, yetkili aracı kuruluşlar tarafından, kendi nam ve hesabına, başkası nam ve hesabına, kendi namına ve başkası hesabına alım satımıdır.
Aracılık Yüklenimi
Halka arz edilecek sermaye piyasası araçlarının tamamının satılacağının aracı kuruluş veya kuruluşlar tarafından ihraçcı şirkete taahhüt edilmesidir. İki türlü olur: bakiyeyi yüklenim veya tümünü yüklenim.
Arbitraj
(1) karcılık; para işlemlerinde en elverişli faydalanma şekli, bir ülke parasının değişik ülkelerin serbest döviz piyasalarında farklı değerler taşıması halinde söz konusu değer farklarından net yarar sağlama, tahvil mübadelesi. (2) ticari ihtilaflarda hakeme gitme; tartışmalı sorunların hakem aracılığı ile çözülmesi. Uluslararası arbitraj, devletler arası anlaşmazlıkların barış yoluyla çözümlenmesi yollarından biridir.
Arşimet Prensibi
Bir şirketin ya da işadamının yaptığı son iş anlaşmasının, daha önce yaptığı tüm anlaşmaların toplamından daha büyük olması hali.
Artık Değer
Artık değer teorisi Karl Marx tarafından geliştirilmiştir. Üretilen malların değeri ile bu malların üretimi için ödenen ücret arasındaki fark artık değerdir
Arz
Satıcıların malı piyasaya sürmeyi düşündükleri miktar
Arz ve Talep
Fiyat değişimlerine karşı satıcı ve alıcıların birbirine karşıt tepkilerini belirleyen, fiyatlar yükselirken piyasada arzın yükselip talebin daralması, fiyatlar düştüğünde ise arzın daralıp talebin genişlemesi durumu; sunu ve istem
Arz Yönü Ekonomisi
Ekonomik genişlemenin düşük vergi oranlarından kaynaklanacağı teorisi; ülkenin toplam mal ve hizmet arzını artıracak resmi teşviklerin istihdamı kamçılayacağı, daha büyük talep yaratarak toplumu refaha götüreceği teorisi. Bu ekole göre daha büyük arz, enflasyonu düşürücü etki yapar. Düşük vergiler, vergi gelirlerinin azalmasına neden olmaz. Tam tersine artan refah nedeniyle daha çok kişi daha fazla vergi verir.
ASEAN Güneydoğu Asya İlkeleri Topluluğu (Association of South East Asian Nations).
Endonezya, Filipinler, Malezya, Singapur ve Tayland tarafından 1967 yılında Bangkok’da kurulmuştur. Daha sonra Brunei ve Vietnam da katılmıştır. İye ülkelerin ekonomik ve kültürel gelişmelerini hızlandırmak, siyasi işbirliğini artırmak, güneydoğu Asya’da barışı sağlamak için çalışır.
Asgari Geçim İndirimi
Bireyin veya ailenin asgari geçim düzeyini sağlayacak bölümünün toplam gelirden düşülerek vergi dışı bırakılması. Uygulamada genellikle götürü bir indirim saptanmakta ve derinlemesine hesaplar yapılmamaktadır.
Asgari Ücret
Bir işçinin çalıştırılabileceği en düşük ücreti gösteren düzey. Çalışanların gelirinin belli bir düzeyin altına düşmesini engellemeyi amaçlar. Asgari ücretin belirlenmesine yol açan nedenlerin başında insani düşünceler gelir. İcret karşılığında çalışan bir kişi, salt insan olması nedeniyle uygun bir yaşam düzeyine hak kazanır.
Asıl Manifesto (Gümrük )
Konşimentolara göre gemide tutulan yük defteri ve mahreç limanlardaki yetkili mercilerce tasdik edilmiş olan yük beyannamelerdir. Bu belgeler mahallindeki Türkiye Konsolosluklarına ilgilerce tasdik ettirilir. Manifestolarda eşyanın cinsi, kapların adedi, nevi markası, numarası ve gayrisafi ağırlığı ile konşimento veya yük senetlerini numaraları ve milletlerarası anlaşmalar ve gelenekler de göz önünde tutulmak suretiyle Gümrük Müsteşarlığının tespit edeceği diğer bilgiler gösterilir
Asit Oran
Cari oranın konsantre halidir. Dönen varlıklardan daha yavaş nakde çevrilebilen kalemler çıkartılır ve bu şirketin nakit pozisyonuna bakılır. Nakte en hızlı dönüşen kalemler ile yapılan bu likidite ölçüsü aşağıdaki formülle heseplanabilir: Hazir Değerler + Menkul Değerler Cüzdani + Tic. Alacaklar + Diğer Alacaklar / KV Borçlar.
Asli para
Merkez bankaları tarafından çıkarılan kağıt paralarla, hazine tarafından çıkarılan bozuk paraların toplamı
Asya Doları
Asya ve Pasifik havzasına yatırılmış olan Amerikan dolarları.
ASPAC (Asian and Pacific Council) Asya ve Pasifik Konseyi.
Komünist olmayan bölge ülkeleri arasında siyasal, kültürel ve ekonomik işbirliğini hedef alır. 1966’da kurulmuştur. Merkezi Bangkok’dadır.
AC (Asian and Pacific Council) Aşırı Değerlenmiş Kur Politikası
Bir ülke parasının değerinin, diğer ülke paraları karşısında bilinçli olarak değerli tutulması. Böylece ithalat ucuzlar ve hammadde ithalatı kolaylaşır.
Aşırı İstihdam
Bir ülkede ekonomik faaliyetlerin tam istihdam sınırını aşması
Aşırı Talep
Belirli bir piyasada belirli bir fiyat düzeyinden tüketicilerin almaya hazır oldukları mal miktarlarının üreticilerin satmaya istekli oldukları miktardan daha fazla olmasıyla ortaya çıkan durum. İlke ekonomisi düzeyinde de aşırı talep, toplam mal ve hizmet talebinin arzı aşan kısmını ifade eder. Bu durumda da sonuç fiyatlar genel düzeyinin yükselmesidir.
Atıl Kapasite
Firmaların kapasitelerinin altında üretim yapması
Atıl Para
Para piyasasının dışına çıkarak kullanılmayan paradır.
ATR Belgesi
Malların Türkiyeden Avrupa Birliği üyesi bir ülkeye veya Birlik üyesi bir ülkeden Türkiyeye ihraç veya ithal edilmesinde kullanılan bir belgedir.
ATM (Automatic Teller Machine) Otomatik Vezne Makinaları.
Elektronik fon transferi (EFT) sistemlerinden biridir. Önceleri sadece nakit para verebilen (cash dispenser) bu makinalar, bugün para çekmenin yanı sıra hesapların yazılı dökümünü çıkarmak, hesaba para yatırmak, hesaplar arasında para transferi yapabilmek, bazı kredi ve döviz işlemleri gibi çeşitli hizmetler sağlar.
Audit
Hesap tetkiki, hesap teftişi, bağımsız dış denetim, hesapları denetleme, şirket hesaplarının doğruluğunun dışarıdan yetkili bir şirket tarafından kontrol edilmesi. İşletmelerin mali tablolarının ve bunların dayanağını oluşturan bilgi ve belgelerin gerçekliği ve güvenirliği hakkında görüş bildirilmesi olarak anlaşılmaktadır.
Aval
Bir ticaret senedinin üzerine kaydedilmiş kefillik
Avans
Bir süre sonra geri alınmak veya mahsup edilmek üzere ödenen para, tahakkuktan önce ödenen, işlemeden ödenen, bankacılıkta belirli ve güvenceli kredi, ikraz, pey. Bankaların kısa vadeli kredi işlemleri de avans olarak adlandırılır.
Avarya
Gemiye veya yüke, kendi yıpranmalarından, buz, sis gibi doğa olaylarından, mürettebatın eylemlerinden veya savaş halinde uluslararası deniz ticaret hukukunun içerdiği özel kuralların ihlal edilmesi nedeniyle ortaya çıkan maddi hasarlar ve olağanüstü giderler.(Gümrük ve dış ticaret terimleri sözlüğü-1999)
Avi
Bankada hesabı bulunanlara hesaplarından yapılan her türlü ödeme ile hesaplarına yatırılan paralar için bankalarca kendilerine gönderilen ödeme alma bildirgesi
Avista
Poliçelere “görüldüğünde” ödenmek üzere anlamında konan terim
Avrupa Birliği
Avrupa Topluluğu’nun, 1993 yılı kasım ayından sonra benimsediği adıdır. İkinci Dünya Savaşı sonrası birleşme ve ekonomik bütünleşme isteklerinin sonucu olarak ortaya çıkmış bir örgütlenmedir. Avrupa Birliği fikri ilk olarak 1943’de Londra’da toplanan sürgün hükümetleri tarafından görüşülmüş, önce Belçika, Hollanda ve Lüksemburg arasında “Benelüks” adıyla bir gümrük bölgesi kurulmuştur. Daha sonra o dönemin en stratejik iki ürünü kabul edilen demir ve çeliğin, altı kurucu ülke (Almanya, Belçika, Fransa, Hollanda, İtalya ve Lüksemburg) tarafından ortak biçimde işletilmesi ve bu iki ürünün üst düzey bir merci tarafından denetlenmesi amacıyla Demir Çelik Birliği kurulmuş, bu kuruluş daha sonra Avrupa Ekonomik Topluluğu ve Avrupa Topluluğu olarak anılmıştır.
Avrupa Ekonomik Komisyonu
Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyi’nce 28 mart 1947’de Avrupa’nın ekonomik ve teknolojik sorunlarını ele alarak savaş sonrası Avrupa’nın kalkınması için yürütülmesi gereken çalışmalara ilişkin danışmalarda bulunmak üzere kurulmuştur. Amacı, Avrupa’nın ekonomik yönden geliştirilmesini ve ilişkilerin yoğunlaştırılmasını sağlamaktır.
Avrupa Hareketi
1947 yılında Avrupa’nın bütünleşmesini desteklemek amacıyla kurulmuştur. Birleşik ve demokratik bir Avrupa için çaba gösteren bütün hükümet dışı uluslararası kuruluşlar bu hareketin üyesidir.
Avrupa Para Yılanı
Ulusal paraların Amerikan doları karşısındaki dalgalanma marjını yükselten Smithsonian anlaşmasından sonra Avrupa Topluluğu ülkelerinin 1971 yılında kendi paraları arasındaki dalgalanma marjını yüzde 2.25 ile sınırlandırması. Amerikan dolarına karşı olan dalgalanma oranı yüzde 4.5 olmuştur.
Avrupa Sosyal Fonu
Avrupa Birliği içinde iş gücünün ve çalışma imkanlarının artırılması, istihdam olanaklarının artırılması, işçilerin yaşam standartlarının yükseltilmesi, gelir adaletinin sağlanması gibi amaçlarla oluşturulmuş bir finans kuruluşudur.
Avusturya Okulu
19. yüzyıl sonlarında geliştirilen ve ürün değerinin belirlenmesinde son tüketici açısından sağlanan faydanın önemini vurgulayan iktisat kuramlarının bütünüdür. Neo-klasik okulun Avusturya kolunu temsil eden iktisatçılar grubudur. Marjinal fayda teorisine taraftardır.
Ayı Piyasası
Gelecek hakkında karamsarlığın ve fiyatların düşeceği beklentisinin hakim olduğu piyasalardır. Bu piyasalarda kişiler ellerindeki hisse senetlerini gelecekte daha düşük fiyattan satın alabilecekleri düşüncesi ile satarlar.
Aylak Sınıf
ABD’de işveren sınıfı içinde gösterişçi bir biçimde tüketim yapan asalak kesim. Terim ilk kez, Thorstein Veblen tarafından 1989’da “The Theory of the Leisure Class” adlı kitapta kullanılmıştır. Bu aylak elitin, modern işletmelerin, Amerika’nın sanayileşmesi sırasındaki rekabetçi mücadelesinin ürünü olduğu iddia edilir. Aylak kesimin içine girdiği bu süreç, servet ve mal israfını kapsayan hedonizmin bir biçimidir. Aylak sınıf bireyleri, halkın ilgisini çekebilmek için hem savurganca hem de herkesin izleyebileceği biçimde harcama yaparlar
Ayni Ücret
İretilen malın bedelinin yine malla ödenmesi
Az Gelişmiş Ülkeler
Kişi başına düşen reel gelir düzeyinin görece düşük olduğu ve üretim kapasitesinin çok yavaş arttığı ülkelerdir. Düşük tasarruf ve yatırım hacmi, ulusal gelirin yüksek bir yüzdesini tarımsal kesimin oluşturması, tarım kesiminde çalışan iş gücünün yüksek olması (yüzde 60-90 gibi), özellikle tarım kesiminde görülen gizli işsizlik, yetersiz alt yapı, bozuk gelir dağılımı, düşük okuma/yazma oranı, yetersiz beslenme ve yüksek çocuk ölümleri, hızlı nüfus artışı, azgelişmiş ülkelerin ortak özellikleridir.
Az Gelişmişlik
Sermayenin nüfusa ve mevcut gelir kaynaklarına göre yetersiz olması; bir toplumun siyasi ve sosyo-ekonomik açıdan, gelişmiş toplumların standartlarına göre geri bir konumda bulunması. Sanayileşmemiş, tarımdan makineleşmeye geçememiş, kentleşme ve genel nüfus içinde okuma yazma oranının düşük olduğu, bilimsel ve sanatsal etkinliklere fazla kaynak ayıramayan ülkeleri niteleyen özelliktir. Terim, ilk kez Birleşmiş Milletler Genel Kurulu«nda kullanılmıştır.
Azami Factoring Hacmi (AFH )
Factoring şirketinin satıcı ( müşteri ) firmaya tanıyacağı toplam işlem hacmi .
Azalan Marjinal Fayda
Arka arkaya tüketilmeye devam edilen bir malın belirli bir noktadan sonra onu tüketen kişiye gittikçe azalan miktarlarda fayda sağlayacağına ilişkin teori. Çok susamış birinin bir bardak suya ödemeye razı olduğu fiyatın, ikinci üçüncü bardaklarda azalması gibi.
Azalan Oranlı Vergi
Vergi matrahı büyüdükçe vergi oranlarının da azaldığı vergiler
Azalan Verimler Yasası
İretim faktörlerinden sadece birinin miktarının değiştirilip diğerlerinin sabit tutulduğu durumda firmanın toplam üretiminde meydana gelecek değişmeyi açıklayan yasa. Eğer belli zaman dönemi içinde gerçekleştirilen üretimde kullanılan faktörlerden birinin miktarı artırılırsa toplam üretimde artış görülür. Ancak belirli bir noktadan sonra artış tekrar azalma eğilimine girer.
A ekonomi terimleri sözlüğü ile ilgili