Etiket arşivi: revizyonizm

R ekonomi terimleri sözlüğü

Radikalizm
Ekonomik sistemde köklü reformlar istenmesi

Rant
Faiz geliri, gayrimenkul kiraları gibi kazanılmadan elde edilen getiri

Rantabilite
Herhangi bir yatırım konusunun yatırılan sermayeye gelir sağlama olanağı; işletmenin belirli bir dönemde elde ettiği karın o dönemde işletmede kullanılan sermayeye oranı

Rantiye
(1) gayrimenkul kiralarından ve banka faizlerinden geçinen kişi, (2) Fransız hükümet fonlarına yatırım yapmış kişi_

Rasyo
Bir işletmede çeşitli değerlerin birbirine oranlaması ile elde edilen ölçüler; mali analiz işlerinde kullanılan, bir kuruluşun bilançosunu, işletme kar ve zarar hesaplarını tahsil etmek için çeşitli muhasebe kalemleri arasında kurulan oranlar

Rasyonalizasyon
(1) paraya çevirme, paraya tahvil etme, malını satıp nakde çevirme, (2) bir işletmenin verimliliğini artırıcı önlemler; herhangi bir etkinlik alanında herhangi bir iş sürecinde emeğin üretkenliğini artırıcı, ürünün kalitesini yükseltici, otomatizasyonu sağlayıcı gelişmelerin tümü; bir işletmede üretim ve yönetim çalışmalarının ekonomik hale getirilmesi; yapılan masrafla alınan iş sonucunun birbirine uygunluğunun sağlanması

Rating
*Dereceleme, kredi riskini sınıflandırma, kredi kalitesinin veya borçlanma araçları üzerindeki risk derecesinin belirlenmesi operasyonu. Amaç, menkul değer ihraç ederek borçlanmak isteyen şirketlerin durumu hakkında fikir edinmektir.
* İhraçcıların (şirket, devlet, vs.) ihraç ettikleri borç niteliğindeki menkul kıymetlerin (tahvil, finansman bonosu vs.) anapara ve faizini zamanında geri ödeme yeterliliğine ne ölçüde sahip olduklarını göstermek amacıyla bağımsız kuruluşlar tarafından yap

RCD (Regional Cooperation for Development)
Kalkınma için Bölgesel İşbirliği. CENTO’yu tamamlayıcı nitelikte bir örgüt olmuştur. 1964 yılında CENTO üyeleri olan Türkiye, İran ve Pakistan tarafından oluşturulan örgütün amacı, söz konusu ülkeler arasındaki ekonomik, teknik ve kültürel işbirliğini geliştirmektir. 1979’da İran’da Şah’ın devrilmesi sonucunda önemini kaybetmiş bir süre sonra da faaliyetine son vermiştir.

Re Eksport
Diğer ülkelerden yurda ithal edilen malların daha sonra yurtdışına ihraç edilmesidir.

Reasürans
Bir sigortanın bir başka sigortaya teminatı, mükerrer sigorta

Reel faiz
*Nominal faizin enflasyon oranıyla düzenlenmiş şekli
* Fiyat değişimlerinden arındırılmış faizdir.

Reel Faiz Oranı (Real Interest Rate)
Nominal faizin enflasyondan arındırılmış halidir. Teknik olarak, nominal faiz oranından, beklenen enflasyon oranının çıkarılması ile bulunur. Örneğin, faiz oranı % 70, beklenen enflasyon oranı % 60 ise, reel faiz oranı % 10’ dur.

Reel milli gelir
Bir ülkede belli bir dönemde yaratılan mal ve hizmetlerin fiziki miktarlarının o dönemin cari fiyatlarıyla değil de temel alınan yılın fiyatlarıyla ilişkilendirilmesi sonucu elde edilen değer

Reel ücret
Üretim faaliyetine katılan emek faktörünün, yarattığı maldan elde ettiği nominal ücretin satın alma gücü

Reel Sektör (Reel Kesim)
Ulusal ekonomide tarım, sanayi ve hizmetler ana sektörlerinde üretici ve tüketici konumundaki bireylerin tümünü temsil eden kesimdir. Bu kesimin gerçekleştirdiği tasarruflar finansal kesim tarafından toplanır ve tekrar reel kesime kullandırılır.

Reel yatırım
Bir ülkede belli bir dönemde ekonomide mevcut sermaye stokuna yapılan ilaveler

Reeskont
*Bir bankanın elinde bulundurduğu ödeme sırası henüz gelmemiş senetleri bir başka bankaya iskonto ettirmesi
* İskonto edilmiş, diğer bir deyişle bir bedel karşılığı (iskonto) el değiştirmiş olan kıymetlerin yeniden bir bedel karşılığı (re-iskonto) el değiştirmesini ifade eder. Merkez bankalarının, şartlarını kendileri belirlemek şartı ile çeşitli senetleri iskontoya tabi tutarak (re-iskonto), reeskont penceresi adı altında para politikası uygulamalarında kullandıkları bir araçtır.

Reeskont haddi
Merkez bankasının kabul ettiği ve uygulamak üzere açıklamış olduğu faiz haddi

Refah ekonomisi
Bireyin ve toplumun ekonomik refahını artırmak için alınması gerekli tedbirlerin esaslarını belirlemeye çalışan ekonomi. Sorunlar toplumun refahı açısından ele alınır ve refah maksimizasyonu için kriterler ortaya konmaya çalışılır.

Referans Fiyat
Bir hisse senedinin işlem görebileceği en üst ve en alt fiyat limitlerinin belirlenmesinde esas teşkil etmeyen, fiyat tescili yapılıncaya kadar üyelerce referans değer olarak kullanılması amaçlanan fiyattır. Sadece Rüchan Hakkı Kupon Pazarı’nda işlem görmesi.

Reflasyon
Deflasyon içinde bulunan veya deflasyona kaymakta olan bir piyasanın yeniden dengeye getirilmesi, önceki fiyat düzeyine yeniden ulaşmak için tedavüldeki paranın azaltılması ya da çoğaltılması, sistemi önceki şartlarına döndürme, deflasyon ortamında bulunan veya durgunluğa kaymakta olan piyasaların yeniden dengeye getirilmesi. Ekonominin istikrarlı fiyat koşullarında daha geniş bir istihdam hacmine geçtiği enflasyonsuz gelişmedir.

Reform
Değişim, yeniden kuruluş, toplumsal siyasal yapının temellerine dokunmadan var olan düzeni koruyarak devletin yönetim çevrelerince gerçekleştirilen yenileşme, düzenleme

Reformizm
(1) kapitalizmi kökünden söküp atmak yerine değişiklikler yapma fikri. Marksist teoride toplumsal dönüşmeleri devrimle değil reformla sağlamak isteyenlerin ideolojisi, eldeki kurum ve olanaklarla devrime başvurmadan toplumun daha iyi bir duruma getirilebileceğini sosyal adaletin sağlanabileceğini ileri süren siyasal sistem, (2) bir toplumsal ya da siyasal programın düzeltilmesi

Rejim Hak Sahibi
Gümrük beyanını yapan veya hesabına gümrük beyanı yapılan kişi veya bu kişiye ait bir gümrük rejimi ile ilgili hakların ve yükümlülüklerin devredildiği kişiyi ifade eder.

Rekabet
(1) üretim araçları üzerinde özel mülkiyete dayalı ekonomilerde daha iyi üretim koşulları ve mal sürümü için özel işletme sahipleri arasındaki mal üretimine özgü savaşım, (2) herhangi bir etkinlik alanında ayrı ayrı kişi ya da gruplar arasında sürdürülen yarış, firmalar arasında pazar payı, kar, ciro gibi kriterler üzerinden öne geçmek için verilen mücadele

Repartimiento
(1) Latin Amerika«nın 16. yüzyıldaki koloni döneminde Karaib adalarındakine benzer, tavizlere dayalı bir çalışma yöntemi. (2) Meksika«nın koloni olduğu dönemde, yerlilerin bölgelere ayrıldığı bir çalışma düzeni. Peru da benzer bir çalışma yöntemini uygulamıştır.

Repo
*Geri satın alma anlaşması. Satıcı olan firnansal kuruluşun hazine bonosu, tahvil gibi menkul değere daha önce belirlenen bir fiyattan geri satın almayı taahhüt etmesi koşuluyla gerçekleştirdiği bir tür kısa vadeli mevduat toplama yöntemi
*Bir menkul kıymetin işlem başlangıç valöründe satılıp bitiş valöründe geri alınmasını ifade eder. Repo yapan taraf parayı kullanan taraftır. Açılımı “geri alım vaadiyle satış”tır.
*Bir kıymetin belli bir tarihte, belli bir orandan geri satım vaadi ile alımını ifade eder. İşleme konu olan kıymet ödünç verilen para için teminat niteliğindedir. Merkez bankası açısından repo işlemi Açık Piyasa İşlemleri çerçevesinde, piyasaya, işlem vadesi süresince, repoya tabi kıymetler karşılığında geçici olarak para verilmesini ifade eder

Resesyon
Ekonomik hayatın canlılığını kaybetmesi, üretim faaliyetlerinin daralması, duraklama, ekonomik etkinliklerde görülen hafif düşme. Resesyon, ekonominin büyüme hızının, nüfus artış hızının altına inmesi ve dolayısıyla kişi başına milli gelirin yerinde saymasıdır. ABD«de yılın iki çeyreğinde büyüme hızının sıfıra yaklaşması halinde resesyon teşhisi konulmaktadır. Avrupa«da ve Türkiye«de ise üç çeyrek dönemde büyüme hızının yüzde -1 ile yüzde 2 arasında kalması durgunluk olarak tanımlanmaktadır

Resim
Bir hizmetten ya da haktan yararlanmanın karşılığı olarak alınan bedel

Resmi Müzayede Pazarı
Mahkemelerin, icra dairelerinin ve diğer resmi dairelerin Borsa’da yapılmasına gerek gördükleri menkul kıymet satım işlemlerinin yapıldığı pazardır

Revalorizasyon
Paranın değerini yeniden belirleme, paraya yitirdiği değerin tümünü ya da bir bölümünü yeniden kazandırmak için gerçekleştirilen işlem

Revalüasyon
*Yeniden kıymet biçme, kıymetini artırma; ulusal paranın dış değerinin hükümet kararıyla yükseltilmesi; bir ülke parasının altına ya da yabancı ülke paralarına göre değerinin yükseltilerek yeniden ayarlanması
*Bir ülke parasının diğer ülkelerinin paraları karşısında değer kazanması sürecidir.
*Ulusal paranın yabancı paralar karşısındaki değerinin artmasını ifade eder. Örneğin, Türk Lirasının ABD doları karşısındaki değerininin 1.300.000 TL’den 1.200.000 TL’ ye yükselmesi (ABD dolarının değer kaybetmesi), TL’ nin 100.000 Lira değer kazanması anlamındadır.

Revizyonizm
Gözden geçiricilik; gözden geçirerek yeniden düzenleme. Var olan yapıda değişiklik ister.

rezerv
İhtiyat, karşılık, yedek, (1) bir şeyin daha sonra ortaya çıkabilecek bir ihtiyaç için ya da özel durumlarda kullanılmak üzere saklanan kısmı, karşılık olarak kardan ayrılan kısım, (2) yeni ve tamamlayıcı malzeme, araç ya da kadroların sağlandığı kaynak. Rezervlerin bir bölümü merkez bankalarında olur. Bu rezervlere ticari bankalardaki döviz rezervleri ve altın mevcudu eklenince brüt rezervlere ulaşılır.

Rezerv para
*Uluslararası ticaretin büyük bölümünü finanse eden ve hükümetlerle uluslararası kuruluşların portföylerinde bulundurmak istediği ödeme araçları. Döviz, altın ve SDR’den oluşur.
*Uluslararası mali kuruluşlar ile hükümetlerin ellerinde bulundurdukları altın ve dövize verilen addır

Re’sen Alım/Satım
Temerrüt halinin Borsa Yönetim Kurulu’nun belirlediği süreyi doldurması halinde, sürenin bitimini takip eden ilk iş günü işlem konusu hisse senetlerinin temerrüde düşen üyenin pozisyonuna göre Hisse Senetleri Piyasası Müdürlüğü’nce elektronik ortamda ayrı ayrı alım.satım.

Reverse Repo (Reverse Repurchase Agreement)
Bir kıymetin belli bir tarihte, belli bir orandan geri alım vaadi ile satımını ifade eder. Merkez bankası açısından reverse repo işlemi Açık Piyasa İşlemleri çerçevesinde, piyasadan, işlem vadesi süresince, verilen kıymetler karşılığında geçici olarak para çekilmesini ifade eder.

Ricardo«nun rant teorisi
Klasik iktisatçılardan David Ricardo«nun, toprak rantının kaynağını açıklayan kuramıdır. Buna göre rantın kaynağı, topraklar arasındaki verimlilik farkı veya doğanın cimriliğidir. Toprakta azalan verimler kanunu geçerlidir. Nüfus artışından kaynaklanan talep artışını karşılayabilmek için giderek daha verimsiz ya da daha uzak topraklar kullanıma açılmak zorundadır. Diğer taraftan tam rekabetin geçerli olduğu piyasada tarımsal bir malın tek fiyatı vardır. Bu fiyat, en verimsiz toprağın ürün maliyetine eşittir. Bu fiyatla verimli toprakların birim maliyeti arasındaki fark toprağın rantını oluşturur.

Rıhtım Sigortası
Rıhtımda bekleyen gemilere ve içlerindeki yüklere uygulanan bir tür sigorta.

Rıhtımdan Rıhtıma (LCL / LCL)
Kargonun hazırlanması ve boşaltılması işlemi taşıyıcı tarafından gerçekleştirilir. Her iki işlemde taşıyıcının tesislerinde yapılır.

Risk
Ticarette zarar etme tehlikesi, risk, kazanma ihtimalinin yanında kaybetme tehlikesinin de bulunduğu durum, riziko; herhangi bir teşebbüs konusunda sonucun kötü olabileceği düşüncesine fazla yer vermeden işe başlama ve yürütmeye çalışma kavramı

Risk-Getiri
Bir yatırımın öngörülen getirisi karşılığında mevcut riskini ifade eder. Risk genelde yatırımın geçmiş getirilerinin standart sapması (historical volatility) ile ifade edilir. Yatırımdan beklenen getiri ise (expected return), geçmiş getirilerinin ortalamasıdır. Belli bir risk karşılığında elde edilebilecek maksimum getirilerin oluşturduğu risk-getiri eğrisine “efficient frontier” adı verilip, özellikle karşılaştırma, ölçüt (benchmark) amaçlı kullanımı söz konusudur. Vadesine kadar elde tutulduğunda getirisi kesin olan tahvil-bono türü yatırımlar bu tür analizlerde genelde risksiz yatırım olarak kabul edilirler. Ancak bu tür kıymetler üzerinde vadesinden önce işlem yapılması söz konusu ise benzer piyasa riskleri (faiz, kur) söz konusudur.

Riskten Kaçınma (Risk Averse) ,Risk Alma (Risk Lover), Risk Neutral
Bir yatırımcının risk karşısında takındığı tavırları ifade etmekte kullanılan kavramlardır. “Risk averse” bir yatırımcı riskli bir portföyü ancak riskini karşılayacak garanti bir prim karşılığı kabul eden, “risk lover” bir yatırımcı yüksek bir riske rağmen bir prim talep etmeksizin garanti bir düşük getiriye razı olan, “risk neutral” bir yatırımcı ise riskle değil yatırımın getirisi ile ilgili olan yatırımcı türünü ifade eder.

Risk Sermayesi Yatırım Ortaklığı
Kayıtlı sermayeli olarak kurulan ve çıkarılmış sermayelerini esas olarak sermaye ve faiz kazancı elde etmek amacıyla risk sermayesi yatırımlarına yönelten halka açık anonim ortaklıklardır.

Robertson Gecikmesi
Ekonomik birimlerin gelirlerini elde ettikleri an ile harcadıkları an arasındaki belli bir gecikme

Roma Kulübü
Güvenli bir geleceğin olanaklarını araştıran, sorunlara çözüm bulmak ve yapılan araştırmaları kolaylaştırmak amacını güden, bilim adamları, sanayicileri ve ekonomistleri bünyesinde toplayan özel bir kuruluştur. 1968 yılının nisan ayında İtalyan sanayici Aurelio Peccei’nin önderliğinde oluşturulmuştur.

Royalty
İmtiyaz veya berat ücreti; telif hakkı; bir lisans hakkı veya ticari marka sahibi olan kişinin bir başkasına devrettiği bu hak ya da marka karşılığı almış olduğu bedel

Rotatif Akreditif
“Verilen talimatta tespit edilmiş akreditif tutarının tamamının veya bir kısmının kullanılması veya çekilen poliçenin ödenmesi halinde, talimatta belirtilen miktarda aynı şartla ve otomatik olarak yenilenen akreditiftir. Bu tür akreditif genellikle aynı ci”

Rüçhan Hakkı
Ortaklıkların bedelli sermaye artırımlarına mevcut ortakların öncelikle katılma hakkıdır. Sözkonusu hak, hisse senedine bağlı “Yeni Pay Alma Kuponları” karşılığında ve ayrıca hisse senedi ibrazına gerek kalmaksızın kullandırılır.