Etiket arşivi: sendikalizm

SŞ ekonomi terimleri sözlüğü

S harfi ile başlayan ekonomi terimleri :

Sabit gelir
Maaş, ücret, kira gibi belli dönemlerde elde edilen, ekonomik göstergelerdeki değişmelerden etkilenmeyen gelir

Sabit kur sistemi
*Bir ülke parasının yabancı ülke paraları karşısındaki değerinin hükümet tarafından belirlendiği ve döviz piyasasındaki arz ve talep koşullarından bağımsız olarak sabit tutulduğu döviz kuru sistemi
*Belirli bir ülkenin ulusal parasının, belli bir parite üzerinden konvertibl (Konvertibilte) bir dövize bağlanarak değerinin ayarlanmasıdır.
*Ulusal bir paranın yabancı bir para veya paralardan oluşan bir sepet değerine sabitlendiği ve bu değerin sürmesinin para otoritesi tarafından bazen açık bazen de zımni olarak garanti edildiği sistemlerdir. Ulusal paranın değeri önceden belirlendiğinden o andaki arz talep koşullarını yansıtmaz

Sabit Getirili Menkul Kıymetler
Alacaklılık hakkı sağlayan, belirli bir meblağı temsil eden, dönemsel gelir getiren, misli nitelikte seri halinde çıkarılan, ibareleri aynı olan ve yatırım aracı olarak kullanılan borçlanma senetleridir. İhraç eden kuruluşların niteliğine göre kamu ve özel kuruluşlar.

Sabit miktarlı vergiler
Vergi tutarının matraha bakılmaksızın önceden saptanması

Saklama Hizmeti (Custodian Service)
Tahvil, bono, altın ve benzeri kıymetlerin sahip olan kişi veya kurum adına bir sözleşme çerçevesinde saklanması hizmetidir (safe keeping). Türkiye’de menkul kıymetlere yönelik olarak müşteri bazında bu tür bir hizmet “Takasbank” tarafından verilmektedir.

Saklama Kuruluşu
Müşterisi adına menkul kıymetleri saklamaya yetkili kurum ve kuruluşlardır.

Samurai Bonds
Yabancılar tarafından, Japonya’da, Japon Yeni üzerinden yapılan menkul kıymet ihraçlarıdır. Çoğunlukla 5 yıl ve üzeri vadede yapılan ihraçlardır. İlk ihraç 1970 yılında Asya Kalkınma Bankası tarafından yapılmıştır.

Sanayi Endüstri;
insanların ihtiyaç ve isteklerini karşılamak üzere hammaddeleri mamul mal haline getirmeye yönelik üretim faaliyetleri ve bu üretimde kullanılan araçların bütünü. Dar anlamda imalatçılığı, geniş anlamda da müteşebbis tarafından kurulan kara yönelik mal ve hizmet üretimini ifade eder. Doğal araçlar, emek, sermaye ve yönetim, endüstriyi meydana getiren başlıca unsurlardır. Doğal araçlar; doğada bulunan hammaddeler, imal işlerinde kullanılacak enerjiyi elde etmek için başvurulan kömür, petrol, gaz, atom ve su gibi doğal zenginliklerdir.

Sanayi Devrimi
1750-1850 yılları arasında İngiltere’yi tarım toplumundan sanayi toplumuna çeviren radikal değişikliği tanımlamak için Friedrich Engels (1820-1895) ve Arnold Toynbee tarafından kullanılan terim. Birinci Sanayi Devrimi, dokuma tezgahları, buhar makineleri, demir çelik sanayiindeki gelişmeler ve kok kömürünün kullanılmasıyla başlamıştır

Sanayileşme
Bir toplumdaki ekonomik faaliyetlerin ağırlığının sanayi kesimine kayması; iş bölümü ve uzmanlaşmış iş gücüyle geniş bir pazara hem üretim hem tüketim mallarının sunulması ve buna bağlı olarak da büyük ölçekli üretim ve makine kullanımıyla ortaya çıkan teknolojik gelişme süreci ve bu sürece eşlik eden hızlı kentleşme

SAPTA (South Asean Preferential Trade Area)
Güney Asya Tercihli Ticaret Bölgesi

Satın alma gücü
Belli bir miktar para ile satın alınabilen mal miktarının ölçüsü

Satın Alma Gücü Paritesi (SGP)
Ülkeler arasındaki fiyat düzeyi farklılaşmasını ortadan kaldıran para birimi dönüştürme oranıdır. Eldeki toplu bir para parite oranı ile farklı bir para birimine dönüştürüldüğünde, tüm ülkelerde aynı sepetteki mal ve hizmetler satın alınabilir. SGP ülkeler arasındaki fiyat farklılıklarını yok ederek, ulusal para birimlerini birbirlerini dönüştüren orandır

Satış (Ask, Offer)
Piyasa katılımcılarının, piyasada işlem gören değerleri (döviz, menkul kıymet gibi) satmaya istekli oldukları fiyattır

Satış karteli
Firmaların hukuki varlıklarını korumak koşuluyla ürettikleri malların satış koşullarında birlik sağlamak üzere birleşmeleri

Satış Bedeli Yöntemi
İthal eşyasının Gümrük kıymetinin fiilen ödenen kıymet esas alınarak belirlenmesidir. Yani Türkiye’ye ihraç amacıyla yapılan satış sırasında ortaya çıkan ve ithal eşyası ile ilgili olan tüm unsurların kıymetlerini de kapsayan gerçekte ödenen veya ödenecek fiyattır

Satış vergisi
Harcamalar üzerinden alınan bir dolaylı vergi türü. Genel satış vergileri ve özel satış vergileri olmak üzere ikiye ayrılır. Genel satış vergileri, çeşitli üretim aşamalarında malların el değiştirmesi sırasında alınan vergilerdir. Özel satış vergileri belirli bir malı genellikle tüketim aşamasında vergileyen bir vergi türüdür.

Savaş ekonomisi
Savaş dönemlerinde tüm ekonomik kaynakların savaşın gerektirdiği malların üretimine tahsis edildiği, üretim, bölüşüm ve tüketim kararlarının, fiyat belirlenmesinin tamamen veya büyük ölçüde devlet denetimine alındığı ekonomik düzen

Say Kanunu
“Her arz kendi talebini yaratır” cümlesiyle ifade edilen kanun. “Mahreçler Kanunu” olarak da bilinir. Buna göre serbest bir ekonomide talep yetersizliğinden veya aşırı üretimden dolayı yaygın bir istek dışı işsizliğin ortaya çıkması mümkün değildir. Bir mal üretildiği zaman sadece bir arz yapılmış olmamakta, aynı zamanda üretilen mal miktarı kadar da bir talep yaratılmış olmaktadır. Her arz kendi talebini yaratacağına göre ekonomide toplam talep daima toplam arza eşit olacak, elde satılmayan mal fazlası kalmayacaktır.

Schengen Anlaşması
Belçika, Hollanda, Lüksemburg, Fransa ve Almanya’nın imzaladığı gümrük anlaşması. Buna göre sınırların açılması kabul edilmiş, pasaport uygulaması kaldırılmıştır. Schengen, Lüksemburg’da Fransa sınırına yakın bir kasabadır.

SDR (Special Drawing Right) Özel Çekme Hakkı.
IMF’nin kullandığı para birimidir. Dünya likidite ihtiyacına cevap vermek üzere otomatik bir çekme hakkı olarak oluşturulmuştur. “Kağıt altın” da denir. Kağıt üzerinde yaratılan ve karşılığı olmayan bir ödeme aracıdır.

Seferberlik
Ekonomik imkanları harekete geçirme

Sektör
Bir ekonominin ortak ve birleştirilebilen niteliklere sahip ve diğer faaliyetlerden yalıtılarak incelenebilen bölümü. Ekonomik faaliyetlerin (tarım, sanayi, hizmet) ve faaliyette bulunan kişilerin (kamu, özel) niteliğine göre bölümleme yapılabilmektedir.

Sendika
Çalışma şartlarını ve çalışanların ekonomik koşullarını düzeltmek için oluşturulan işçi kuruluşu. Tarih boyunca iki türde sendika olmuştur. Bunlardan biri; yatay sendikalar ya da zanaat sendikaları olarak bilinir.

Sendikacılık
Sendikaları toplum düzeninin çekirdekleri sayan ve sendikaların siyasal partilerden bütünüyle bağımsız olmaları gerektiğini savunan doktrin. Sendikacılık İngiltere’de sanayi devriminden de önceki yıllarda, 18. yüzyılda gelişmeye başlamıştır. Bunlar hastalık ve yaşlılığa karşı ortak sigorta sağlamışlar, işverenle ücret ve iş koşulları üzerinde pazarlık yapmışlardır. Ancak o sıralarda sendikalar halk düzenine karşı radikal bir tehdit olarak görüldüklerinden düşmanlıkla karşılanmıştır. 1869 Kraliyet Komisyonu’ndan ve 1871 Sendika Kanunu’nun kabulünden sonra sendikacılık, sanayi işçilerinin büyük bir çoğunluğunu çekmeye başlamıştır. Bu arada kanuni bir pazarlık aracı olarak grev kabul edilmiştir.

Sendikalizm
Genel grev yoluyla üretim araçlarını işçi birliklerine devretmeye çalışan görüş. Bir ulusun hayatında sendikaların rol oynamasını amaç edinir. Sanayinin doğrudan eylemle işçiler tarafından denetimini sağlamaya çalışır. Çalışan toplulukların birliğini esas tutar. Kapitalizme karşı olmakla birlikte devleti yıkmayı hedef tutmaması bakımından sosyalizmden ayrılır. Devletin endüstriyi kontrol altında tutması bu sistemin görüşüne aykırıdır.

Senyoraj “Beylik Hakkı” (Seniorage)
Para basma yetkisini elinde tutan kurumun, bu yetkisi dolayısıyla para basarak elde ettiği reel gelirdir. Para stoğundaki değişimin fiyatlar genel seviyesine oranı ile ifade edilir. Enflasyonun sadece para miktarındaki artışından kaynaklanması durumunda, senyoraj ve enflasyon vergisi birbirine eşit olur.

Serbest bölge (liman)
*Bir ülkenin siyasi sınırları içinde olmakla birlikte gümrük sınırları dışında kalan, ticari ve sınai etkinliklerin ev sahibi ülkenin diğer bölgelerine oranla daha fazla teşvik edildiği yöredir. Bu alan bir limanda ya da havaalanı yakınlarında bulunur. Etrafı tel örgü ve duvarlarla çevrilidir. Bu alanda, depolar, montaj atölyeleri, fabrikalar, yükleme-boşaltma araçları, haberleşme, enerji, ulaşım gibi gerekli donanımlar yer alır. Ayrıca banka şubeleri, gemi sigorta acenteleri ile bölge, ülke içinde ülke görünümü alır. Serbest bölgeler, hükümetler ya da hakkın devredildiği gerçek veya tüzel kişilerce yönetilir. Burada çalışan işçiler ve diğer personel pasaport benzeri bir belge ile bölgeye girip çıkarlar. Çalışanlar gümrük kontrolundan geçerler ve aranırlar. Bölgede görevlilerin dışındakilere ikamet izni verilmez.
* Ulusal gümrük sınırı dışında bırakılmış özel idari statüye bağlı yerlerdir. Vergi kanunları ile mali yükümlülükler buralarda tamamen veya kısmen uygulanmayabilir
* Bir ülkenin ulusal sınırları içinde bulunmakla birlikte, gümrük sınırları dışında kalan ve özel idari statüye bağlı yerlerdir.

Serbest dalgalanma (Free float)
Serbest dalgalanan kur sisteminde ülke parasının değeri piyasa tarafından belirlenmektedir. Döviz piyasasına yapılan müdahaleler, kurların istenilen düzeyde oluşmasını sağlamak yerine, bu piyasadaki gereksiz dalgalanmaları önlemek ve değişimleri daha ılımlı hale getirmek için yapılmaktadır. Bu sistemde para politikası, daha etkin hale gelmekte ve ülkenin tutması gereken uluslararası rezerv miktarı azalmaktadır. Serbest dalgalanan döviz kuru sisteminden kaynaklanan olumsuzluk ise, dış ekonomik ilişkilerde belirsizlikleri ve riskleri artırması nedeniyle kaynak dağılımını olumsuz etkilemesidir.

Serbest Döviz
Konvertibl ulusal para. Yurtiçinde başka ulusal paralara tahvili serbest olup, yurtdışına transferlerine çeşitli sınırlar konmuş olabilir.

Serbest Dolaşım
Malları hedef noktaya taşınacakları aracın yanına getirmek için ekstra ücret alınmayacağını,bunun daha önce belirtilen fiyata dahil olduğunu belirten ücretlendirme terimidir.

Serbest Dolaşımda Bulunan Eşya
Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası anlaşmalara ait hükümler saklı kalmak kaydıyla, serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutularak Türkiye Gümrük Bölgesine giren eşya ile üretiminde kullanılan girdilerin yerli olup olmadığına bakılmaksızın,18 ve 19 uncu madde hükümlerine göre Türk menşeli sayılan eşyayı ifade eder.

Serbest Giriş
Malların taşındığı aracı kiralayan kişinin, malların yükleme ve boşaltma ücretlerinden sorumlu olduğunu belirten ücretlendirme terimidir.

Serbest mal
Üretimleri için özel bir çaba ve faaliyet gösterilmeyen mallar

Serbest Liman
*Malların yasal olarak gümrük vergisi ödenmeden getirilebileceği alanlardır.
*Gümrük sınırı dışında sayılan ve belli ölçülerde gümrükçe denetlenen limana denir.

Serbest piyasa ekonomisi
Ekonomik faaliyetlerin tam rekabet şartları içinde serbestçe yapılabildiği, ekonomik sorunların çözümünün devletin ekonomiye müdahalesiyle değil fiyat mekanizması aracılığı ile gerçekleştirildiği ekonomi. Arz ve talebin temel belirleyici olarak kabul edildiği bu tür ekonomilerde fiyat mekanizmasının iyi işlemesi zorunludur.

Serbest ticaret
*Malların ülkeler arasında serbestçe değişimi; gümrüklerle engellenmeyen ticaret. Uluslararası bir ticaret sistemidir. Bu sistemde malların gidiş gelişi hiç bir gümrük barajı tarafından engellenmez. Bu sistemin uygulandığı bir ülkede yerli ve yabancı mallar fark gözetilmeksizin birbiriyle rekabet eder. Sistem 18. yüzyılda İngiltere’de doğmuştur. Prensip ilk kez Adam Smith tarafından “Ulusların Zenginliği” (Wealth of Nations – 1776) adlı eserinde ortaya atılmış ve yine ilk kez 1846’da İngiltere’de uygulanmıştır.
*Bir ülkenin hükümeti tarafından belirlenen, yasaklanmamış olan malların gümrüksüz olarak sokulabileceği limandır.Mallar bu bölge içinde depolanabilir,sergilenebilir veya üretim için kullanılabilir ve gümrük vergisi ödenmeden tekrar ihraç edilebilir.Bu mallardan gümrük vergisi alınması, ancak malların bu bölgeden, gümrük vergisi alınan başka bir bölgeye nakledilmesi ile olur.

Sermaye Anamal, anapara, kapital;
*Bir teşebbüsün kuruluşunu ve faaliyete geçmesini sağlamak amacıyla öz kaynak olarak konulan ya da taahhüt edilen para veya mal şeklindeki kıymet; mübadele yoluyla gelir sağlamaya tahsis edilen servet; klasik ekonomide gelir elde edebilmek için işletilebilecek her türlü mal ve para; Marksist kuramda artık değer yaratmak için kullanılan üretim araçları ve para. Sermaye sahibine kira, faiz, kar şekillerinde gelir getirir. Bankada parası olanlar, hisse senedi, tahvil sahipleri, ev tarla çiftlik sahipleri birer sermayedardır.
*Üretimde kullanılan ve kendileri de üretilmiş olan mal ve değerlerdir.

Sermaye piyasası
*Uzun vadeli kredi talepleri ile uzun vadeli kredi arzlarının karşılaştığı piyasalar
*Genellikle uzun vadeli fon ihtiyaçlarının karşılandığı ve Hazine tarafından kontrol edilen piyasadır
*Bir yıldan uzun vadeli yatırım araçlarının ihraç edildiği ve işlem gördüğü piyasalardır.

Sermaye Artırımı
Yeni hisse senedi ihraç edilerek mevcut ödenmiş / çıkarılmış sermayenin artırılmasıdır.

Sert kredi
Dış yardım alan bir ülkenin, borcunu konvertibl bir parayla ödemesi koşulunu içeren kredi

Servet vergileri
Gerçek ve tüzel kişilerin belli bir zamanda sahip oldukları her çeşit menkul ve gayrimenkuller ile paralardan oluşan iktisadi değerleri üstünden alınan vasıtasız vergi

Sevk Öncesi Finansman
“İthalatçıdan siparişi alan ihracatçının, ihraç malı üretmek, satın almak veya göndermek için ihtiyaç duyduğu, işletme sermayesi özelliğinde olan bir finans türü. ”

Sevk Sonrası Finansman
“Malların sevkiyle, ihraç bedellerinin tahsili arasındaki döneme ilişkin bir ihracat finansmanı türü. ”

Sevk Vesaiki
“Fatura, konşimento, koli listesi, menşe şehadetnamesi A – TR Belgesi, sigorta poliçesi gibi vesaiki kapsayan ve ihracatçının bankası tarafından, şubesine veya ithalatçının ülkesindeki aracı bankaya gönderilip, sözkonusu bankanın ithalatçı poliçeyi ödediği”

Sevkiyat
Malların ihracatçıdan bir acentaya getirilmesi işlemidir.Acentanın malları ihracatçı adına satması ön koşuldur.Acenta malları satana kadar mallar ihracatçının ismiyle işlem görür.Acenta sattığı mallar üzerinden komisyon alır.

Sherman Anti-Tröst Kanunu
ABD’de onaylanan ve ekonomik tekelciliği ortadan kaldıran yasadır. 1800’lü yıllarda bazı gruplar, pazarları kontrol altına almaya, malların fiyatlarını da kendi isteklerine göre düzenlemeye çalışmışlardır. Tröst haline gelen bu gruplar, çalıştırdıkları kimselere de çok az ücret ödemişlerdir. Çünkü sanayi alanında işçilerin çalışabilecekleri başka bir alan olmamıştır. Tröstlerin bu tekelciliği de 1890’da kabul edilen ve tekelle sonuçlanacak her tür ticari birleşmeyi yasaklayan Sherman yasası ile ortadan kaldırılmıştır.

Sınai Endeks
Ulusal Pazar’da işlem gören ve sadece sanayi sektöründe yer alan şirketlerin hisse senetlerinin fiyatlarındaki değişmeler dikkate alınarak hesaplanan hisse senetleri piyasası endeksidir.

Sınıf
Toplumsal üretim sistemindeki yerlerine, üretim araçlarıyla ilişkilerine, emeğin toplumsal örgütlenişindeki rollerine ve dolayısıyla da sahip oldukları toplumsal zenginlikten ne yoldan pay aldıklarına, aldıkları payın miktarına göre birbirlerinden farklılıklar gösteren insan grupları

Sınıf mücadelesi
Üretim sürecine emeği ile aktif olarak katılan fakat üretim araçlarının mülkiyetine sahip olamayan sınıf ile üretim araçlarının mülkiyetini elinde bulunduran sınıf arasındaki mücadele; sömüren ve sömürülen mücadelesi

Sınır ticareti
Komşu ülkeler arasında özel anlaşmalara dayanılarak yapılan ve her iki ülkenin sınıra yakın yerleşim bölgelerini kapsamına alan ticaret türü. Normal dış ticaret işlemleri, sınır ticaretinde büyük ölçüde azaltılır ve taşıma giderlerinden tasarruf edilir. İlkeleri sınır ticaretine yönelten etkenler, yüksek taşıma giderlerinden kaçınma isteği ve bu yolla gerçekleşecek ticaret potansiyelinin önemidir.

Singer-Prebisch Tezi
Dış ticaret hadlerinin uzun dönemde az gelişmiş ülkelerin aleyhine döndüğünü ileri süren görüş. Alman iktisatçı Hans Singer ve Arjantinli iktisatçı Raoul Prebisch’in 1945’de geliştirdiği ortak tezidir.

Sirküler
(1) bir kuruluş veya ticari işletmeyi temsil eden şahsın ya da şahısların imza örneklerini veya imza yetkilerini gösteren resmi belge, (2) yüksek bir makamın alt makamlara gönderdiği direktif niteliğindeki yazılı genelge, tamim, (3) adreslere postalanan, elde dağıtılan, ambalaj içine konan basılı ilan

Sipariş Ticari
Bir malın satın alınması amacıyla ısmarlanması.

Siparişle Ödeme
Alıcının malın siparişini vermesiyle birlikte ödemeyi yapmasıdır.

Smithsonian Anlaşması
1971 sonunda para değerini saptamak amacıyla yapılan girişim. Washington’un Smithsonian Enstitüsü’nde toplanan konferans, sabit para değerini saptamak için çalışmalar yapmıştır.

Soğurma
Dış ticaret dengesinin oluşabilmesi için iç üretimin harcamaları karşılayabilmesi. Üretim fazla harcamalar az olursa dış ticarette fazlalık, harcamalar çok üretim az olursa açık oluşur.

Son Kredi Mercii (Lender of Last Resort)
Merkez bankalarının, para otoritesi olma sıfatları ve finansal istikrarı sağlama yükümlülükleri nedeniyle, sistemde ortaya çıkan fon açıklarının piyasadan karşılanamaması halinde, son başvuru mercii merkez bankasına başvurup, bu ad altında düzenlenmiş imkanlardan faydalanmasını ifade eden bir kavramdır.

Sosyal planlama
Bir ülkenin beşeri alt yapısını oluşturan insan gücünün ve insan gücünün oluşturduğu toplumsal yapının ekonomik kalkınmayı destekleyecek biçimde gelişmesi için uygulanması gereken sosyal, ekonomik ve siyasal politikaların ve yapılması gerekli düzenlemelerin planlanması

Sosyal fayda
Belirli bir ekonomik karar sonucu bütün toplumun refahında meydana gelen artış. Sosyal fayda, devlet tarafından alınan bir karar sonucu toplumun tümüne yönelik olarak üretilen mal ve hizmetlerin tamamını kapsar. Bu kavram sadece devlet tarafından alınan kararların tüm topluma etkisini değil aynı zamanda bazı kişiler tarafından alınan kararların ya da yürütülen ekonomik faaliyetlerin sonucunda toplumsal refahta meydana gelen artışları da ifade eder. Bir kişinin eğitim görmesinden sadece kendisinin değil tüm toplumun fayda sağlaması gibi.

Sosyal refah
Yoksullara yapılan organize yardımı tanımlayan kavram. İlk kez 1601 yılında İngiltere«de yoksullara yardım programı hazırlanmıştır. Ancak sağlığı yerinde olanların çalışması, çocukların belirli bir çıraklık döneminden geçirilmesi de zorunlu hale getirilmiştir. Sadece yoksulları değil, tüm halkı kapsayan sosyal güvenlik programı, ilk kez 1880«lerde Almanya«da işçilere sağlık sigortası yapılmasıyla başlamıştır.

Sosyal sınıf
Üretici araçlara sahip olup olmama, üretici güçler üzerinde denetim gücü bulunup bulunmama, toplumsal iş bölümü düzeninde aldıkları yere ve toplumsal zenginliğin bölüşümüyle yönetiminde söz sahibi olup olmamalarına göre birbirlerinden ayrılan geniş insan kümeleri

Sosyalist ekonomi
Ekonomik alanda ferdin kontrolu yerine toplumun kontrolunu esas tutan sistem. Servetin toplumun elinde olmasını, toplumun işlerinin herkes tarafından bölüşülmesini amaç edinir. Bireyciliğe karşıdır.

Sosyalizm
Ekonomik alanda ferdin kontrolu yerine toplumun kontrolunu esas tutar. Ekonomik faaliyetlerin bir bütün olarak, özellikle toplum yararına planlandığı ve denetlendiği bir toplum şeklidir. Servetin toplum elinde olmasını, toplum işlerinin herkes tarafından bölüşülmesini amaç edinir. Bireyciliğe karşıdır. Bu doktrini sistematik hale getiren, Charles Fournier olmuştur.

Soyguncu baronlar
ABD’de 20. yüzyılın başlarında piyasadaki boşluklardan yararlanan, kapitalizmi acımasızca uygulayıp rekabet koşullarını ortadan kaldıran, bu yollarla büyük servet sahibi olmuş iş adamları

STOK DEVİR HIZI
Stokların yıl içinde kaç kez satışlara dönüştürüldüğünü göstermektedir. Devir hızının yüksek olması işletmenin daha fazla kar etmesine olanak sağlamaktadır. satışların Maliyeti / (D.Başı Stok-D.Sonu Stok)/2

Spot İşlemler
Belirlenen bir vadeye sabit bir factoring ücreti uygulanarak kullandırılan ön ödemeli işlemlerdir. Temlik alınan alacak tutarının veya tahsile alınan ödeme vasıtalarının belli bir yüzdesi müşteriye finansman olarak kullandırılır.

Spot Valör
Mali piyasalarda gerçekleştirilen bir işleme bağlı ödemelerin işlemin yapıldığı günü takip eden iki iş günü sonrasında gerçekleştirilmesidir.Spot valörle yapılan bir işlem, örneğin Pazartesi günü gerçekleşmiş ise ödemeler Çarşamba günü yapılmaktadır. Diğer bir deyişle spot valör, paranın kullanıma hazır olacağı tarihi ifade eder. İşlem tarihi ile kullanım tarihi arasındaki fark, mesajların hazırlanması, kontrollerin yapılması, fonların temini gibi işlemlerin belli bir zaman gerektirmesindendir.

Spekülasyon
*Vurgunculuk; satın alınan malların ya da değerli kağıtların aşırı karla başka kişilere ya da kurumlara satılması; piyasanın yükseleceği umuduyla mal almak, depolamak, borsalarda fiyatlardan meydana gelebilecek farkları değerlendirebilmek için yapılan alışveriş. Bu faaliyetler kriz dönemlerinde yoğunlaşır. “Değer düşüklüğü” üzerine ve “değer yükselişi” üzerine olmak üzere iki türlü yapılır
*Bireyin gelecekle ilgili beklentileri doğrultusunda fiyat ya da döviz kurundaki değişmelerden bir gelir elde etmek amacıyla yapılan işlemdir.
*İleride ortaya çıkabilecek fiyat dalgalanmalarından yararlanarak kazanç sağlamaktır

Spekülatör
Gelecekteki fiyat değişikliklerini tahmin etmeye çalışan ve kar elde etme amacıyla tahminler ve beklentiler üzerine işlem yapan kimse

Spesifik vergi
Verginin hesaplanmasında vergi oranının uygulanacağı matrahın sayı, adet, metre, metreküp, kilo, litre vs gibi fiziki ölçüler üzerinden hesaplanacağı vergi türü. Günümüzde spesifik vergilerin sayısı giderek azalmaktadır. Motorlu kara taşıtları vergisi, bir spesifik vergi örneğidir. Spesifik vergilerin en ilginç örneklerinden biri 1926 yılına kadar Fransa’da yürürlükte olan kapı ve pencere vergisi olmuştur. Bu verginin matrahı binanın kapı ve pencere sayısıdır.

Stagflasyon
Ekonomik durgunluk içinde fiyat artışı; durgunluk içinde enflasyon; yüksek işsizlik oranı ile yüksek enflasyon oranının bir arada bulunduğu ekonomi; üretimde durgunluk ve artan işsizlikle birlikte fiyatların yükseldiği durum, resesyon ve depresyon dönemlerinde durgunluk ve gerileme. Düşük fiyat düzeyleriyle seyreder. Normalde ekonomi durgunluğa girdiğinde fiyat artışlarının hız kesmesi ve enflasyonun gerilemesi gerekir.

STRIP (Separate Trading of Registered Interest and Principal of Securities):
Kuponlu bir menkul kıymetin anaparası ve kuponlarının ayrı ayrı işlem görebilmesi amacı ile ayrıştırılmasını ifade eder. Amaç, özellikle uzun vadeli kuponlu ihraçların yatırımcı açısından kullanım alanını genişletmek ve bu tür ihraçların talebini artırmaktır. T.C. Hazinesi tarafından bu amaçla bazı değişken faizli kuponlu ihraçların anapara ve kuponları ayrıştırılmıştır.

Standart Değişim Sistemi
Hariçte işlemi kapsamında yurt dışına gönderilen eşya karşığılında geri getirilen eşyanın aynı tarife numarası, aynı ticari kalite ve aynıi teknik karakterde olması halinde gümrük vergileri alınmamasıdır.

Standart Endüstriyel Kodlama
Uluslar arası Anlaşmalara göre ürünlere verilen standart kodlar. Bu sayede ürünün sınıfı ve alanı belli olur.

Stand By Düzenlemeleri
Kredi işlemlerinde kullanılan bir terimdir. Stand by, dış ödeme güçlüğü çeken ve IMF’ ye üye olan ülkelere, uygulanacak istikrar programları çerçevesinde belirlenmiş bir takvime göre kaynak aktarmak amacıyla IMF ile üye ülke arasında imzalanan sözleşmedir.

Sünger proje
Bu proje, Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından gelişmekte olan ülkelerdeki istihdam sorununun çözümü için ortaya atılmıştır. İnsan gücünü devreden çıkaran yatırımlar yerine döviz harcaması gerektirmeden, emek-yoğun üretim alanlarına yatırım yapılmasını esas tutar. Böylece işsizliğin bu yatırımlarla sünger gibi emilmesi öngürülür.

Sürdürme Teminatı
Borsa tarafından belirlenen ve başlangıç teminatının, vadeli işlemler piyasasındaki olumsuz fiyat değişmeleri sonucu oluşan zarar dolayısıyla, ineceği asgari teminat seviyesini gösteren tutardır.

Sürekli Denetleme
Sermaye Piyasası Kanunu’na tabi ortaklıkların, mevzuat ve genel kabul görmüş denetim ve muhasebe esas ve ilkelerine uygunluk yönünden, defter, kayıt ve belgelerinin her yıl denetlenmesidir.

Süre (Duration)
Sabit getirili, kupon ödemeli bir menkul kıymetin, anapara ve kupon ödemelerinin net bugünkü değerlerinin, kupon ödeme dönemleri ile ağırlıklandırılarak bulunan vadesidir. İskontolu, kupon ödemesi olmayan kıymetlerde, duration, kıymetin vadeye kalan süresine eşittir. Risk ölçümü açısından, menkul kıymetin piyasa faizine olan duyarlılığını ölçer. Düşük kupon ödemeli, uzun vadeli kıymetlerin süresi (duration) daha uzun, diğer bir deyişle, faiz riski daha fazladır. Farklı vade ve kuponlu yatırım araçları ile bu tür mali araçlardan oluşan portföylerin birbirlerine göre hangi oranda faiz riski ile karşı karşıya olduklarının karşılaştırılmasında kullanılır. Efektif vade olarak da adlandırılır.

Sürüngen kur sistemi
İlkelerin döviz kurlarında gerekli olduğu hallerde sürekli olarak ve küçük ölçüde ayarlamalar yapabildikleri döviz kuru sistemi. En önemli özelliği, yapılacak kur değişikliğinin üst sınırının önceden belirlenmiş bir süre içinde gerçekleşmesidir. Temel amaç, döviz kurlarında büyük oranlı değişikliklerin yol açabileceği spekülatif sermaye hareketlerinin önlenmesidir. Bir başka amaç ise ülkelerin ödemeler bilançolarındaki geçici dengesizliklerin giderilmesini sağlamaktır.

Standardizasyon Standart hale getirme,
Kitlesel üretimde ürünlerin isteklere uygun olarak tek bir biçime sokulması; bir malı piyasada satılabilecek belirli niteliklere uydurma; bir işin yapılması için izlenecek yöntemleri belirleme. ISO (International Standard Organization) ise şöyle bir tanımlama yapar: “Belirli bir faaliyetle ilgili olarak ekonomik fayda sağlamak üzere, bütün ilgili tarafların yardım ve işbirliği ile belirli kurallar koyma ve bu kuralları uygulama işlemi’

Standby anlaşması
Günümüzde uluslararası kredi işlemlerinde kullanılır. Her an verilebilecek kredileri niteler. En belirgin uygulaması uluslararası para fonu (IMF) bünyesinde görülür. Kuruluşta ilgili üyeler için üzerinde anlaşmaya varılan belirli süreler dahilinde ve belli miktara kadar söz konusu olan kullanılabilir fonları ifade eder. Bu anlaşmalar genelde bir yıl sürelidir.

Standby kredisi
IMF’in bir istikrar programı uygulamakta olan bir ülkeye bu programı desteklemek için verdiği kredi

Standart Endüstriyel Kodlama
Uluslar arası Anlaşmalara göre ürünlere verilen standart kodlar. Bu sayede ürünün sınıfı ve alanı belli olur.

Stok
Sürekli ya da geçici olarak belli bir zaman boyutuna sahip olmayan ekonomik bir varlık kütlesi

Sübvansiyon
Bazı malların üreticilerine hükümet tarafından yapılan destek amaçlı ödeme

Swap
İki ülkenin merkez bankaları aracılığıyla birbirlerinin karşılıklı olarak ulusal paralarını kabul etmeleri

Ş harfi ile başlayan ekonomi terimleri :

Şartlı Muafiyet Sistemi
Serbest dolaşımda olmayan eşya, işlem görmüş ürünlerin üretiminde kullanılmasından sonra Türkiye Gümrük Bölgesinden yeniden ihraç edilmesi amacıyla, gümrük vergileri ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın ve vergileri teminata bağlanmak suretiyle, dahilde işleme rejimi kapsamında geçici olarak ithal edilebilir. Eşyanın işlem görmüş ürünler şeklinde ihracı halinde, teminat iade olunur. Eşyanın bu şekilde dahilde işleme rejiminden yararlanmasına şartlı muafiyet sistemi denir.

Şeker Yasası
İngiltere«nin Amerika«daki kolonilere Fransa ve Hollanda Batı Hint Adaları«ndan kaçak olarak şeker ve melas getirilmesini önlemek ve kolonilerden sağladığı gelirleri artırmak amacıyla 1764«te çıkardığı yasadır. Bir etkisi kalmamış olan 1733 tarihli Melas Yasası«nı canlandırmayı amaçlayan yasa, şeker ve melasa konan gümrük vergilerinin sıkı biçimde uygulanmasını öngörmüştür. Ancak yasa, kolonilerde büyük bir tepkiye neden olmuştur.

Şimdiki mallar
Yaşanan dönem içinde varolan, insanların ihtiyaçlarını tatmin için emre hazır halde tutulan bütün mallar

Şirket
Ticari faaliyette bulunulan kuruluş. “Adi” ve “ticaret” olmak üzere iki gruba ayrılır. Adi şirketler iki veya daha fazla sayıda kişinin ortak bir amaç için mal ve emeklerini birleştirmeyi kabul ettikleri kuruluşlardır. Yasal olarak belirlenmiş bir kuruluş şekli yoktur. Ticaret Kanunu«nda tanımlanan şirket özelliklerini taşımaz. Dolayısıyla yasayla belirlenmiş bir biçimi yoktur. Kuruluş yazılı olarak noterde onaylatılabileceği gibi sözlü anlaşmayla da kurulabilir.